A - Als eigennaam
Sinterklaas 1.0
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Sinterklaas…
is een heilige; is een man; is een mens
- [Uiterlijk] heeft een waardig voorkomen; heeft een grote, witte baard en lang wit haar; draagt een tabberd (toga), een witte albe (onderkleed), een lange rode mantel en een rode mijter (tweepuntig hoofddeksel); heeft een gekrulde staf in zijn hand
- [Plaats] woont volgens de traditie in Spanje
- [Plaats van herkomst] is als personage gebaseerd op de bisschop Nicolaas van Myra, die in de derde eeuw na Christus in Klein-Azië leefde
- [Leeftijd] is oud
- [Tijd] komt op een zaterdag in november per stoomboot in Nederland en België aan, tijdens een zogeheten sinterklaasintocht of intrede van Sinterklaas, en vertrekt na het sinterklaasfeest weer naar Spanje
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een folkloristisch personage
- [Geslacht] is een man
- [Activiteit of handeling] brengt volgens de folklore op 5 december (in België op 6 december, zijn naamdag) geschenken aan alle kinderen; rijdt op een witte schimmel; nam vroeger volgens de traditie stoute kinderen mee naar Spanje in dezelfde jutezak waarin zijn cadeautjes hadden gezeten
- [Betrokkene] wordt vergezeld door helpers, zijn Pieten of Pieterbazen, traditioneel Zwarte Pieten genoemd
- [Gelijkenis] deelt net als de Kerstman geschenken uit
Algemene voorbeelden
De machtigste man ter wereld wenste ons gemoedelijk een goedemorgen en ging tegenover ons zitten op net zo'n stoel als wij hadden. Het was een beetje een anticlimax. Sinterklaas zou er meer gevoel voor waardigheid in hebben gelegd. Sinterklaas zou er ook vorstelijk meer tijd voor hebben uitgetrokken.
De moderne Zwarte Piet spreekt accentloos Nederlands, hoogstens iets zwaarder en brommender dan de meeste witte Nederlanders. Ook van een deemoedige houding ten opzichte van Sinterklaas is bij de moderne Zwarte Piet geen sprake meer. Het is al heel lang geleden dat ik een Sinterklaas heb horen zeggen dat zijn Zwarte Piet dom is.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- bestaan
Ja moeder, ik begrijp het moeder; nee moeder, Sinterklaas bestaat niet. Sinterklaas bestaat niet.
als object bij een werkwoord
- Sinterklaas spelen
Natuurlijk bleek het bij de studentencentrale gehuurde Sinterklaaspak niet compleet, de staf viel al bij het verhuurbedrijf uit elkaar en ook de enorme witte wenkbrauwen ad f23,90 waren niet meegeleverd. Ondanks deze tegenslagen zette ik een behoorlijk overtuigende Sinterklaas neer, vond ik zelf (al bleef ik me als een echte method-actor voortdurend afvragen wat mijn motivatie was en hoe ik Sinterklaas kon zijn in plaats van hem te spelen).
Het VVKHO zegt dat minister van Onderwijs Luc Van den Bossche en de vakbonden "Sinterklaas spelen" met het geld van de scholen.
met adjectief ervoor
- de echte Sinterklaas
- moderne Sinterklazen
Britten en Amerikanen hebben [...] nooit gehoord van de échte Sinterklaas. Zij hebben zich altijd al in de luren laten leggen door de Kerstman.
Waar ik, nu ik toch bezig ben, eveneens tegen ben, is het gaan zwaaien met het politiek correcte vingertje: de zwarte man staat ten dienste van de strenge blanke man. Wat een onzin! Ten eerste was de echte Sinterklaas een Turk en geen Spanjaard, en ten tweede is, zoals eerder aangestipt, Zwarte Piet een moor en geen Afrikaan uit de brousse.
Zwarte Piet is al jaren geëmancipeerd en tussen moderne Sinterklazen en Zwarte Pieten bestaat niet zozeer een hiërarchische verhouding als wel een op gelijkwaardigheid berustende taakverdeling.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: op
- Sinterklaas op zijn schimmel Amerigo
In de optocht lopen 150 Pieten mee en rijden er diverse voertuigen zoals een paardentram en een cabriobus. Maar natuurlijk zal Sinterklaas, op zijn schimmel Amerigo, de bonte stoet afsluiten.
in voorzetselgroep
- in Sinterklaas geloven
In Sinterklaas, ooievaar of bloemkool heb ik nooit geloofd.
Ze hadden met grote goudpapieren letters het woord SPANJE op de ramen geplakt, duidelijk zichtbaar tussen de vele vlaggetjes die een gebrek aan meer fantasie moesten maskeren. Tot zijn verbazing voelde hij zich teleurgesteld, ja zelfs een beetje boos: wat als de kindertjes die nog in Sinterklaas geloofden de boot zouden herkennen?
- de komst van Sinterklaas
Heel even, het duurde hooguit een fractie van een seconde maar het was onmiskenbaar, heel even moeten mijn hersenen, of een deel ervan, dezelfde neuronale combinatie hebben vertoond als toen ik als zesjarige op een feestje zat te wachten op de komst van Sinterklaas.
- voor Sinterklaas spelen
Hij heeft vanaf zijn twintigste tot vlak voor zijn dood zeventig jaar lang voor Sinterklaas gespeeld. Als ik zeg 'gespeeld' doe ik hem eigenlijk te kort. In de eerste dagen van december groeide hij langzaam naar zijn rol.
met ander, nevengeschikt substantief
- Sinterklaas en zijn gevolg
- Sinterklaas en Zwarte Piet
- Sinterklazen en Zwarte Pieten
Ondanks de veelvuldige regen hebben in Zwartsluis velen de intocht van Sinterklaas en zijn gevolg meegemaakt.
'Zwarte Piet is al enorm veranderd. Hij heeft geen dikke rode lippen meer, geen gouden oorbellen. Wij zijn nu aan het experimenteren met steenkoolkleuren voor het gezicht, met grijze lippen. Maar Sinterklaas en Zwarte Piet zijn maar drie weken in het land. Je kunt zo'n feest niet opeens 180 graden omkeren. Daarom vraag ik: geef ons de tijd!'
Zwarte Piet is al jaren geëmancipeerd en tussen moderne Sinterklazen en Zwarte Pieten bestaat niet zozeer een hiërarchische verhouding als wel een op gelijkwaardigheid berustende taakverdeling.
- Sinterklaas, ooievaar of bloemkool
In Sinterklaas, ooievaar of bloemkool heb ik nooit geloofd.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- sinterklaasafbeelding
- sinterklaasbaard
- sinterklaasbezoek
- sinterklaasbui
- sinterklaasfiguur
- sinterklaasfiguurtje
- Sinterklaasgelovige
- sinterklaasintocht
- sinterklaasintrede
- sinterklaaskostuum
- sinterklaaspak
- sinterklaaspop
- sinterklaaspruik
- Sinterklaasrol
- sinterklaassilhouet
- Sinterklaassprookje
- sinterklaasstem
- sinterklaassyndroom
- sinterklaastoon
- sinterklazengedrag
Sinterklaas 2.0
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | 1.0 : 2.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Sinterklaas…
is een naamdag; is een dag
- [Tijd] valt in het westerse christendom en in Griekenland op 6 december; valt in de oosterse kerk op 19 december; wordt in Nederland op 5 december en in België op 6 december met het sinterklaasfeest gevierd
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een gedenkdag die gewijd is aan de heilig verklaarde bisschop Nicolaas van Myra, overleden op 6 december 342 of 352
Algemene voorbeelden
Heet je [...] Nicole, Nicoletta of Nico? Dan valt je naamdag samen met Sinterklaas. Of heet je Toon, Ton of Anton, dan is je naamdag op 13 juni, de dag van de heilige Antonius.
B - Als soortnaam
sinterklaas 1.0
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een sinterklaas…
is een persoon
- [Activiteit of handeling] verkleedt zich als Sinterklaas en speelt zijn rol
- [Transactie] wordt soms ingehuurd, bv. door instellingen als scholen en winkelcentra
Algemene voorbeelden
Een paar huizen verder woont daar een dierenarts die vijfenzeventig is geworden. Op zijn jubileum komen niet honderd honden en duizend katten, maar kinderen. Hij is namelijk twaalf keer sinterklaas geweest. [...]. Iedereen die een doosje watten en een kromme staf heeft, kan sinterklaas zijn.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een zwarte sinterklaas
De binnenstad was afgeladen en toen de goedheiligman eenmaal voet aan wal had gezet, begon de tocht door de straten van Maassluis. Daarbij kwam de sint oog in oog te staan met een zwarte sinterklaas, [...] die hem een paar rozen gaf en de hand schudde.
met adjectivisch voltooid deelwoord
- de gehuurde sinterklaas
- de ingehuurde sinterklaas
Komt de door het bejaardenhuis gehuurde sinterklaas, dan doet hij echt niet de moeite om te denken: verklede man. Zeker, een paard is ook: twee verklede mannen - maar waarom het niet gewoon "paard" genoemd?
Dertig minuten tot de intocht. In de kajuit zet de schipper koers richting haven terwijl Peter, de ingehuurde sinterklaas, naast hem een haarnetje over zijn hoofd trekt.
met onbepaald voornaamwoord
- geen sinterklaas zijn
Toen kwam het dorpshoofd met de vraag of hij niet weer eens in aanmerking kwam voor een nieuwe buitenboordmotor, met precieze opgave van het aantal pk etc. De commissaris werd toen vaderlijk-vriendelijk boos en liet door de zendeling vertalen dat hij geen sinterklaas was, dat ze voor de gewenste kralen, bijlen, motoren zouden moeten werken.
voorafgegaan door als
- als sinterklaas fungeren
De cineast fotografeerde kinderen gedurende de sinterklaastijd. Hij bezat een eigen stand met een reusachtige zetel. Kennissen van de cineast fungeerden als sinterklaas.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
sinterklaas 2.0
(schertsend. Heeft vaak een spottende of beledigende lading.)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | A1.0 : B2.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een sinterklaas…
is een persoon
- [Gelijkenis] wordt met Sinterklaas vergeleken, bv. omdat hij of zij bovenmatig gul is of een uiterlijke gelijkenis met Sinterklaas vertoont
Algemene voorbeelden
"We hebben Fortuna duidelijk gemaakt dat de club bij de beroepscommissie moest aantonen over een periode van drie jaar over voldoende inkomsten te beschikken", aldus Kesler. "Die cijfers waren gewoon niet hard genoeg. Meestal staan er in zo'n situatie altijd wel een paar sinterklazen op. De sinterklazen van Fortuna waren niet groot genoeg."
"Kan hij het afmaken, dan lijkt het me normaal dat hij de premie onder de ploegmaats deelt. Als daar vooraf tenminste een akkoord over bestaat en er een reden bestaat om de anderen in de winst te laten delen. Een Sinterklaas ben ik niet.''
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- een gulle sinterklaas
- Roomse sinterklazen
Verbijsterend. Dat was mijn antwoord op vragen van het Brabants Dagblad, toen zij mij vroegen wat mijn eerste reactie was op het bericht dat de Provincie Brabant zo'n gulle Sinterklaas was voor zijn voormalige ambtenaren. Het is een schande en verbijsterend dat iemand 3 jaar werkt, het slecht doet en dan als beloning voor slecht presteren op kosten van de belastingbetaler 25 jaar een riant salaris meekrijgt.
Hij doet aan precies dezelfde geestdrijverij als die Roomse sinterklazen in Rotterdam en Roermond.
met voorzetselgroep
Voorzetsel: met
- sinterklaas met een rode pet
"Als de regering niets doet, zal ze vanzelf verdwijnen.'' Vervliegen, is hiervoor De Croo's favoriete werkwoord. Voor de rest antwoordde het orakel uit Brakel met de hem eigen one-liners op vragen over Coëme ("hij moet zelf opstappen"), over dienstbetoon ("een politicus kan er lering uit trekken") en over de voorkeur voor deelname aan de federale regering, liever dan aan de Vlaamse ("Liever zwarte piet met een blauw bloesje in Brussel, dan sinterklaas met een rode pet in Namen.'')
met substantief ervoor
- stelletje sinterklazen
Ach GB, stelletje sinterklazen. Zo leren jullie nooit anderen met geld omgaan.
Moet CDA zeggen! Zijn zelf ook een stelletje sinterklazen.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
sinterklaas 3.0
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | A2.0 : B2.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Sinterklaas…
is een feest
- [Tijd] wordt in Nederland meestal gevierd op de avond van 5 december, die pakjesavond heet; wordt in België meestal gevierd op de ochtend van 6 december; is een ruimere zin een periode die half november begint met de intocht van Sinterklaas en afloopt na het sinterklaasfeest
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een folkloristisch feest
- [Activiteit of handeling] wordt gevierd door het uitdelen van cadeautjes en/of surprises met sinterklaasgedichten; gaat gepaard met het eten van traditionele sinterklaaslekkernijen als marsepein, borstplaat, pepernoten en speculaas; betekent voor kinderen dat ze in de weken voorafgaand aan de sinterklaasviering af en toe 's avonds hun schoen mogen zetten, waar ze dan de volgende ochtend een cadeautje of lekkernij in aantreffen
- [Belanghebbende of begunstigde] is vooral een feest voor kinderen
- [Handelende persoon] wordt soms luister bijgezet door een bezoek van Sinterklaas (gespeeld door bv. een vriend of familielid of door een ingehuurde sinterklaas), eventueel met zijn Pieten (idem dito)
- [Waardering] is van oudsher een zeer geliefd kinderfeest, maar gaat in toenemende mate gepaard met maatschappelijke spanningen ten gevolge van de discussie rondom het uiterlijk van (Zwarte) Piet
- [Gelijkenis] gaat net als Kerstmis gepaard met het uitdelen van cadeautjes
- [Onderscheid of tegenstelling] is in tegenstelling tot Kerstmis vooral een kinderfeest
Algemene voorbeelden
Een mens zonder familie voelt zich nooit zó eenzaam als op sinterklaasdag. [...]. Sinterklaas is de dag waarop de gezinsthermometer zijn kookpunt bereikt.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- sinterklaas vieren
Wij vieren elk jaar sinterklaas, vier volwassenen en vier kinderen tussen de 16 en 25 jaar. We hebben veel lol met de surprises en de gedichten en we geven weinig geld eraan uit.
in voorzetselgroep
- aan sinterklaas doen
U weet het: ik ben toevallig republikein. Maar ik betaal wel mee aan het koningshuis, dus ik mag er wel wat voor terug verwachten. Je hoeft toch niet katholiek te zijn om aan sinterklaas te doen?
- met sinterklaas
Met Sinterklaas, ik was toen elf, kreeg ik zomaar een pakje van die meneer, een surprise met een lang gedicht erbij.
- rond sinterklaas
"Kindertijd" roept spontaan de gedachte op aan leuke ervaringen. Vooral rond sinterklaas denken we met vertedering aan: het onbezorgde, het spelen, het spontane, de genegenheid... Het eenvoudig geluk.
- voor sinterklaas krijgen
- voor sinterklaas vragen
- voor sinterklaas willen
Is Jackie jouw huisdier? 'Ze is eigenlijk van ons allemaal, maar ik ben heel erg op haar gesteld. We hebben haar voor Sinterklaas gekregen.'
De vernieuwde PlayStation, de PS2, heeft nog niemand, die is met een prijs van 1149 gulden te duur om voor sinterklaas te vragen. Want zo goed kennen de meeste kinderen rond een jaar of tien, elf het uitgavenpatroon van hun ouders rond de feestdagen wel.
Een [...] veelgevraagd cadeau is de aluminium skatestep (een goeie 'kost' meer dan honderd gulden). Eigenlijk wil iedereen er wel een voor sinterklaas.
met telwoord ervoor
- dertig sinterklazen
Al vaders pakken en truien en overhemden, zijn dikke duffelse winterjas en stropdassen van wel dertig jaardagen en sinterklazen heb ik netjes opgevouwen en in de laatste twee plastic zakken geborgen die Ka ons die ochtend had meegegeven.
voorafgegaan door als
- dagen als sinterklaas
Zulke dagen als sinterklaas of de laatste dag voor de vakantie besteedde hij niet aan het geven van lessen, maar hij las ons iets voor.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
- sinterklaasactie
- sinterklaasactiviteit
- sinterklaasartikel
- sinterklaasavond
- sinterklaasbeleving
- sinterklaasbeurs
- sinterklaasboekje
- sinterklaasbrunch
- sinterklaasbundel
- sinterklaascadeau
- sinterklaascadeautje
- sinterklaascatalogus
- sinterklaascollectie
- sinterklaascommissie
- sinterklaasconcert
- sinterklaasconclaaf
- sinterklaasdag
- sinterklaasdeuntje
- sinterklaasdrukte
- sinterklaasetalage
- sinterklaasfeest
- sinterklaasfestijn
- sinterklaasfonds
- sinterklaasgebeuren
- sinterklaasgedicht
- sinterklaasgedoe
- sinterklaasgeheim
- sinterklaasgeld
- sinterklaasgeschenk
- sinterklaashoek
- sinterklaasinkopen
- sinterklaaslekkernij
- sinterklaaslied
- sinterklaasliedje
- sinterklaaslijstje
- sinterklaaslootje
- sinterklaasmaan
- sinterklaasmarkt
- sinterklaasmiddag
- sinterklaasnacht
- sinterklaasnummer
- sinterklaasoptocht
- sinterklaaspakje
- sinterklaaspakket
- sinterklaaspapier
- sinterklaasperiode
- sinterklaasplan
- sinterklaaspolitiek
- sinterklaasprogramma
- sinterklaasrijm
- sinterklaasrijmpje
- sinterklaassnoepgoed
- sinterklaasspel
- sinterklaasstick
- sinterklaassurprise
- sinterklaastafereel
- sinterklaastijd
- sinterklaastoneel
- sinterklaasverhaal
- sinterklaasverkoop
- sinterklaasverrassing
- sinterklaasvers
- sinterklaasversje
- sinterklaasvierder
- sinterklaasviering
- sinterklaasvoer
- sinterklaaswandeling
- sinterklaaswandeltocht
- sinterklaaswedstrijd
- sinterklaasweek
- sinterklaaswinkelen
sinterklaas 4.0
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | A1.0 : B3.0 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een sinterklaas…
is een afbeelding; is een weergave
- [Dimensie] kan tweedimensionaal zijn (bv. in het geval van een tekening of illustratie) of driedimensionaal (bv. in het geval van een pop of beeldje)
- [Functie] dient doorgaans ter verhoging van de sinterklaassfeer
- [Stoffelijke eigenschap algemeen] is soms eetbaar, bv. als het om een marsepeinen of chocolade sinterklaas gaat
Algemene voorbeelden
Omdat er voor ons geen tijd is om na Sinterklaas alle winkels langs te gaan om de kerstetalage erin te doen, moeten we een eenvoudige manier bedenken om met een kleine handeling de etalage te veranderen. In dit geval staat er met Sinterklaas een Sinterklaas in de etalage, samen met de buxusbollen die ook blijven hangen met de kerst. De winkeliers vervangen zelf de Sinterklaas voor een cadeaupakje.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een sinterklaas maken
- een sinterklaas vouwen
Deze week hebben we op de bso met strijkkralen dingen gemaakt die bij Sinterklaas passen. Ik heb een sinterklaas gemaakt en een paar cadeautjes in verschillende kleuren.
Ah, vouwpapier: memories! En dit keer vouwen we geen kraanvogels of bloemen, maar een Sinterklaas. Juf Jannie legt heel duidelijk uit hoe dat moet. Goed voor urenlang vermaak!
met adjectief ervoor
- een chocoladen sinterklaas
- marsepeinen sinterklazen
Onlangs kwam hier iemand op bezoek die nog een chocoladen sinterklaas van vorig jaar in huis had. Ze wilde hem liever niet opeten, want ze vond hem veel te mooi.
Tegen dat we bij de Z waren beland, begon het buiten, geloof ik, al vroeg donker te worden, vielen 's morgens speelgoedfolders in de bus en rook het bij de bakker naar marsepeinen sinterklazen en chocolade zwarte pieten.
met ander, nevengeschikt substantief
- een pot thee en een sinterklaas
Zo gauw alle kinderen naar bed zijn, trek ik me terug op de bank, met een pot thee en een Sinterklaas. Die stop ik dan in mijn bh, en koester hem aan mijn boezem, totdat hij op precies de juiste temperatuur is.
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
sinterklaas 4.1
(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)
Betekenisbetrekking
Betrokken betekenissen | A1.0 : B3.3 |
---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een sinterklaas…
is een gebruiksvoorwerp; is een voorwerp
- [Vorm] is meestal een dikke plank met daarin uitgehold de vorm van Sinterklaas
- [Materiaal] is meestal van hout
- [Functie] dient om gebak in de vorm van Sinterklaas te maken
Algemene voorbeelden
Janssens wist veel over de Lierse bakkerskunst. In zijn lange leven heeft hij meer dan 350 gebakvormen verzameld en bestudeerd: speculatieventjes, sinterklazen, schilden, peperkoekvormen, letters...