aardappel


aardappel 1.0

afbeelding

Bron: Tahir mq
( CC BY-SA 3.0 )

eetbare knol van de aardappelplant, die gekookt, gebakken, gefrituurd of gepureerd wordt en gebruikt wordt als basisvoedingsmiddel in combinatie met andere groenten en vlees of vis; patat
Men onderscheidt verschillende soorten en rassen.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een aardappel…

is een knol; is een groente; is voedsel

  • [Kleur] heeft een geelbruine, beige of roodbruine kleur
  • [Vorm] is min of meer ovaalrond
  • [Samenstelling] is een belangrijke bron van koolhydraten en bevat veel vitamines, waaronder vitamine C
  • [Structuur] is vast van structuur na het koken (vastkokend), iets kruimig of zeer kruimig
  • [Functie] is een basisvoedingsmiddel; wordt doorgaans gegeten in combinatie met andere groenten en vlees of vis; wordt ook verwerkt in de industrie, bijvoorbeeld voor het maken van textiel en papier
  • [Behandeling of bewerking] wordt gekookt, gebakken, gefrituurd of gepureerd
  • [Gebruikswijze] wordt meestal warm gegeten, maar ook wel koud, bijvoorbeeld in salades
  • [Waardering] is geen dikmaker, hoewel dat wel vaak wordt gedacht

Algemene voorbeelden


De aardappel is van oorsprong Zuid-Amerikaans. De Spanjaarden hebben de aardappel pas in de 16e eeuw naar Europa gebracht. Aardappelen zijn vrij goedkoop, eenvoudig te bereiden, voedzaam en bovenal licht verteerbaar. Ze bestaan voor 80% uit vocht en voor 20% uit koolhydraten. Verder bevatten aardappelen eiwitten, mineralen, vitamines van het B-complex en vitamine C. De laatste zit in nieuwe aardappels.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Men onderscheidt aardappelen voor de versmarkt en aardappelen voor de verwerkende industrie [...]. De verwerkende industrie produceert op basis van aardappelen onder andere friet en chips. Zetmeelaardappelen. Wist je dat er ook zetmeelaardappelen geteeld worden met het oog op de productie van zetmeel, glucose, dextrine en andere afgeleide producten? Zetmeelaardappelen worden gebruikt bij de productie van textiel, papier, inkt, azijn, behangerslijm, enz.

http://www.vilt.be/informatie/dossiers/index.phtml

De kleur van de aardappelschil is meestal geelbruin. Soms ook rood of zelfs blauw. Onder invloed van licht krijgt de aardappel groene vlekken op de schil. Deze plekken zijn niet eetbaar en moeten worden weggesneden.

http://www.plattelandsklassen.be/pdfa4/akker3/akkdoe13.pdf

De traditionele Nederlandse keuken kenmerkt zich door een overvloed aan koolhydraten (aardappelen, rijst, pasta), eiwitten en verzadigde vetten (in dierlijk vet gebakken of gebraden stukken vlees met jus) en een relatief geringe hoeveelheid vitaminen, mineralen en voedingsvezels.

http://www.google.nl/search?q=cache:jk3PAKOC8XMJ:www.efa.nl/opleidingen/pabo/voeding.doc+dankgebeden+site:.nl=nl

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • aardappelen bakken
  • aardappelen eten
  • aardappelen fijnstampen
  • aardappelen gaarkoken
  • aardappelen koken
  • aardappelen schillen
  • aardappelen planten
  • aardappelen poten
  • aardappelen prakken
  • aardappelen pureren
  • aardappelen rooien
  • aardappelen stomen
  • aardappelen stoven
  • aardappelen telen
  • de aardappelen afgieten

Tante Mona bakte aardappelen. Niet nadat ze gekookt waren, melige bijna aangebrande korstjes, maar rauw, vanwege de vitaminen.

Het verdriet van België, Hugo Claus,

Giet de aardappelen af en stamp ze fijn.

NRC,

Kook de aardappelen gaar.

http://www.tierenteyn.be/RECEPTEN/kabeljauwfilet%20royal.htm

Rond Pasen waren de aardappelen geplant.

De ark en de ratten, Erik Van Ruysbeek,

Vroege aardappelen mogen we nu rooien. Rooi echter niet meer dan je voor twee weken nodig hebt, want de bewaarcapaciteit staat nog niet echt op punt.

De Standaard,

Thuis moet ik elke dag aardappelen schillen met een mesje. De dunschiller mag ik niet gebruiken. Ik moet het leren, zegt mijn moeder. Voor later.

Het wil nog maar niet zomeren, Hannes Meinkema,

met adjectief ervoor


  • biologische aardappelen
  • bloemige aardappelen
  • kleine aardappelen
  • koude aardappelen
  • kruimige aardappelen
  • lekkere aardappelen
  • onbespoten aardappelen
  • ongeschilde aardappelen
  • verse aardappelen
  • een glazige aardappel
  • een grote aardappel
  • een hete aardappel
  • een rauwe aardappel

Bloemige aardappelen zijn kruimig: ze vallen bij het koken iets uiteen.

http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

Pas toen ze weg was, durfde ik op het bord te kijken, waarop een halfgaar stuk kip lag tussen wat glazige aardappels en fletse sla.

Verzameld proza, Jotie T'Hooft,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • dampende aardappelen

Ze boren de tanden van hun vork ongegeneerd in weke en zacht dampende aardappelen.

Nachten in Granada; Playa de Aro; Ze eten alleen de punten van de asperges, Jean Pierre Dumoulin,

met voorzetselgroep


  • een aardappel in de schil
  • aardappelen in hun schil

De maaltijd bestond uit een aardappel in de schil met koolraap.

http://www.grebbelinie.nl/Grebbelinie-Geschiedenis.htm

Aan de rand van de veranda lag, op een rooster boven gloeiende houtskool, een ossenhaas dicht te schroeien naast aardappelen in hun schil.

Labyrint, Fleur Bourgonje,

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • aangebrande aardappelen
  • gebakken aardappelen
  • gekookte aardappelen
  • geschilde aardappelen
  • een gepofte aardappel

'We eten wel aangebrande aardappelen,' zei mijn vader flink.

Het geheim van Eberwein, Boudewijn Büch,

Serveren met gekookte aardappelen die met gesnipperde peterselie zijn bestrooid.

http://ftp.castel.nl/~boomf03/carpe%20au%20bleu.htm

Voor kleine eters is er elke dag een warme snack die je kunt aanvullen met een fris slaatje met gekookte of gebakken aardappelen of rijst of een broodje.

http://www.ufsia.ac.be/onderwijs/leven/restaurant_en_caffee.html#Restaurant

U kunt hier naar eigen smaak een gepofte aardappel met kruidenboter, zigeunersaus met paprika en tomaat, warme pepersaus en twee knapperige rauwkostsalades met een frisse dressing aan toevoegen.

http://www.partycompany.nl/

met koppelwerkwoord


  • de aardappelen zijn gaar

Snijd intussen de wortels en uien klein, voeg ze samen met de geschilde aardappelen bij het vlees en laat nog een 20-tal minuten stoven tot de aardappelen gaar zijn.

http://www.keurslager.be/menu/print.asp?jaar=2001=46,

met substantief ervoor


  • een kilo aardappelen
  • een mud aardappelen
  • een zak aardappelen
  • 300 gram aardappelen

Door toenemende loonkosten, stijgende milieueisen en de druk op de marktprijzen wordt de marge op een kilo aardappelen of varkensvlees steeds kleiner.

NRC,

Stadsen, vreemden uit de stad, in donkere kleren, meestal vrouwen, lopend of op fietsen met houten banden, zelfs op bakfietsen, met kinderwagens en karretjes, met tassen en zakken, die bij de boeren een mud aardappelen, een zij spek wilden kopen.

De Hunnen. Dl. 2: Bevrijding, Jan Cremer,

Voor 2-3 personen: 300 gram aardappelen (afkokers); zout; 75 gram gezouten pinda's zonder vlies; 1 ui; 20 gram boter; 1/2 liter kippenbouillon; 3/4 deciliter slag- of koffieroom; versgemalen peper.

NRC,

met ander, nevengeschikt substantief


  • aardappelen, groenten en fruit
  • aardappelen of rijst
  • aardappelen, vlees en groente
  • aardappelen en vis
  • rijst, gebakken aardappelen of frietjes

Grootwinkelbedrijven hebben eisen opgesteld waaraan producenten van aardappelen, groenten en fruit moeten voldoen.

http://www.nak.nl/main.htm

Voor kleine eters is er elke dag een warme snack die je kunt aanvullen met een fris slaatje met gekookte of gebakken aardappelen of rijst of een broodje.

http://www.ufsia.ac.be/onderwijs/leven/restaurant_en_caffee.html#Restaurant

Vroeger at men aardappelen, vlees en groente, nu pizza en Mexicaans.

NRC,

Gekookte, blanke aardappelen en vis zijn voor elkaar geschapen.

http://members.home.nl/vismarkt/gezond.htm

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als deel van een samenstellende afleiding


aardappel 1.1

aardappel als stof
In combinaties als stukjes aardappel, plakjes aardappel.

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Semagram (extra betekenisinformatie)


Aardappel…

is een stof

      Combinatiemogelijkheden


      met substantief ervoor


      • plakjes aardappel
      • stukjes aardappel

      De kooktijd is afhankelijk van de dikte van de plakjes aardappel.

      NRC,

      Doe ook de stukjes aardappel, de kappertjes, het halve ei en zout en peper in de kom.

      NRC,

      aardappel 2.0

      afbeelding

      Bron: Shala
      ( Publiek domein )

      plant waarvan de aardappel de knol is, een groene plant, meestal met witte bloemen en oranjegele meeldraden; aardappelplant
      De meest geteelde soort is Solanum tuberosum.

      Betekenisbetrekking


      metonymie
      Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een aardappel…

      is een plant

      • [Uiterlijk] heeft eironde of omgekeerd eironde groene blaadjes; heeft witte, lila of paarse bloemen met oranjegele meeldraden of bessen
      • [Deel] heeft ondergrondse stengelknollen die zetmeel bevatten en eetbaar zijn
      • [Functie] wordt geteeld voor zijn eetbare knollen
      • [Plaats van herkomst] komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en Midden-Amerika

      Wetenschappelijke naam: Solanum tuberosum

      Rijk Plantae; Planten
      Stam Embryophyta; Landplanten
      Klasse Spermatopsida; Zaadplanten
      Orde Solanales
      Familie Solanaceae; Nachtschadefamilie
      Geslacht Solanum; Nachtschade
      Soort Solanum tuberosum

      Algemene voorbeelden


      De aardappel (Solanum tuberosum) is een plant die ondergronds een energievoorraad in de vorm van zetmeel aanlegt. Het zetmeel wordt bewaard in de vorm van knollen, die eveneens aardappelen of aardappels worden genoemd.

      http://nl.wikipedia.org/wiki/Aardappel

      Zetmeelrijke planten zijn bijvoorbeeld aardappelen, maïs, tarwe, en - in de tropische landen - rijst, maniokwortelen en zoete aardappelen.

      http://www.gzp.nl/main/gzp/index.htm

      De aardappel, botonisch Solanum tuberosum geheten, behoort tot het grote geslacht der Solanaceae of nachtschaden, dat meer dan 2000 soorten telt, merendeels van oorsprong voorkomend in Zuid- en Midden-Amerika.

      http://www.nivaa.nl/

      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen