dadelijk


dadelijk 1.0

direct; meteen; meteen op dat moment; onmiddellijk; subiet
Attributief gebruik bij een substantief komt weinig voor (is verouderend), in het Nederlands-Nederlands nog minder dan in het Belgisch-Nederlands.

Algemene voorbeelden


De brandweerlieden hadden haar de raad gegeven mierengif te kopen... Dadelijk was ze de zak gaan halen en had ze het poeder met gulle hand uitgestrooid in de veranda en aan de achterdeur.

De Standaard,

Op mijn 3 jaar stond ik altijd aan de deur van de zaal te kijken naar het dansen. Op een dag vroeg Marva Nielsen van 'Malisa' of ik mee wou doen. Ik zei dadelijk 'ja'. Het leek mij erg leuk. Ik ben blijven komen. Net als Tamara kom ik hier dus al 10 jaar. We leerden hier dansen en later ook zingen.

http://www.showbizzsite.be/forum/ForumInfo.asp?FPI=2=41

'Als de bloem ontluikt, klaar om te plukken, pluk dan dadelijk, want als u wacht tot de bloem verwelkt, plukt u een kale tak.'

Twee eendjes en wat brood, Renate Rubinstein,

In haar telefoonklapper zocht ik net zo lang tot ik een adres vond in de Tureluurlaan in Den Haag. Ik toetste de cijfers in, kreeg vrijwel dadelijk verbinding.

De zonnewijzer, Maarten 't Hart,

In een goed gevulde Arenahal liet Danny Herman dadelijk blijken dat hij tegen zijn ex-ploegmaats met een knalprestatie wou uitpakken. De Antwerpenaar van Leuven spotte met de verdediging van Collier en bracht met 2 driepunters zijn ploeg op een 10 - 12 voorsprong.

De Standaard,

Marina ging liggen, mevrouw U Ti plaatste een aantal glaasjes op haar borst en vroeg het lichaam elke keer of dit het goede geneesmiddel was. Nadat de juiste waren gevonden, voelde Marina zich dadelijk beter.

Russendisco, Wladimir Kaminer,

Combinatiemogelijkheden


met substantief


  • dadelijke opname

Na afname van wat bloed mocht ik 10 dagen later het ziekenhuis opzoeken voor het resultaat. Zij waren formeel: suikerziekte en dadelijke opname in het ziekenhuis voor de nodige stabilisering en regeling.

http://users.skynet.be/diabetes-vdvnoordlimburg/verhalen%20van%20diabetici%20en%20partners3.htm

met bijwoord


  • al dadelijk

Het viel mij al dadelijk op, dat zodra men heel dit rechtskundig of rechtsonkundig gedrag door juristen of rechtsonderhorigen deskundig ging ontleden, men terecht kwam in een onoverzichtelijk moeras.

http://users.skynet.be/sky50779/recht1.htm

Maar al dadelijk moet toch gewaarschuwd voor oneigenlijke exploitatie van deze nog uiterst beperkte onderzoeksresultaten.

De Standaard,

Vrij uitzonderlijk is bij Vestdijk dat de kwelgeesten die het leven zijner hoofdpersonen soms zelfs in een hellevaart weten te herscheppen, al dadelijk op de eerste pagina van één zijner romans hun opwachting maken.

NRC,

  • niet dadelijk

Met het duet als basis weet zij met haar dansers zeer verrassende composities tevoorschijn te toveren. Hoewel dat niet dadelijk opvalt, is de opbouw en uitwerking van die beelden behoorlijk tot zeer virtuoos.

De Standaard,

Achter hen staat Raki met de olielamp. Ze lachen zo breed dat ik hen haast niet op de foto krijg. Jammer dat ik het hun niet dadelijk kan laten zien.

Calvados, Elvis Peeters,

Onderhoud van matrassen *Dagelijkse ventilatie is verplicht, sla dus niet dadelijk als u opstaat de lakens toe.

http://www.heylen.com/heylen/index_d.cfm

Voel ik me ongemakkelijk dan kom ik tactloos uit de hoek. Dus zei ik botweg: 'Dat clubje van jullie is dus een SM-club.' 'Hoe raad je 't zo.' 'Ben jij dat op die foto's?' 'Welke foto's?' 'Die ik zonet gevonden heb.' 'Zul je ze me toch even moeten laten zien.' Toen ik ook daar niet dadelijk een passend antwoord op wist, zei hij: 'Kom, geef mij die ruiker, dan zet ik die voor je in een vaas.'

De zonnewijzer, Maarten 't Hart,

  • dadelijk weer

Trine glimlachte even, maar werd dadelijk weer ernstig toen ze op een vraag van Romme antwoordde dat ze Brussel 'een tamelijk toffe, grappige stad' vond.

Verborgen schade, Aster Berkhof,

Jozef Hermans kreeg een krop in de keel en hoestte maar had zichzelf dadelijk weer onder controle.

Naakte zielen, Luc Deflo,

We stopten bij het postagentschap, de chauffeur liet de motor draaien, rende naar binnen, kwam dadelijk weer terug.

De zonnewijzer, Maarten 't Hart,

Hij legt zijn handen plat op tafel. 'Zeg het maar: je vindt dat ik stink.' 'Hoe kom je daar nu weer bij!' Onbeheerst rukt hij de panden van zijn jasje open en buigt zich naar haar toe. 'Wie van u beiden?' vraagt de sommelier met de wijnkaart in de hand. Phinus heeft zich dadelijk weer in bedwang. 'Zal ik even kijken?'

Zonder genade, Renate Dorrestein,

Beneden gillen de dames, om dadelijk weer stoer te lachen.

Miniaturen, Karel Jonckheere,

Lynn keek ongeduldig op zijn horloge; misschien moest hij zo dadelijk weer naar een nieuw partijtje squash.

Crisis four, Andy McNab,

( Vgl. ook betekenis 2.0.)
  • zo dadelijk

Hetty fluisterde: 'Wat zeg je,' want ze had zijn fluistering niet verstaan. Barend maakte zijn hand los en hij zei nog eens wat hij had gefluisterd en: 'Ik haal je zo dadelijk wel weer in.' Weg was hij, naar de kant van het pad, ze zag nog net dat hij bij een boom hurkte.

Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

Ik knoopte mijn hemd los, ik deed luchtig. "En morgen trekken we er eens een dagje op uit', zei ik. "Morgen?' vroeg Yvette. "Zo dadelijk, bedoel je waarschijnlijk. Het is bijna halfdrie'.

Berthold 1200, Paul Koeck,

Maar wat u ook wel zal duidelijk zijn is dat er in de cardiologie nood is aan een veel fundamentelere hervorming, waarover ik zo dadelijk iets meer wil uitweiden.

http://www.vandenbroucke.fgov.be/P-010221.htm,

Inmiddels blijft zijn vrouw handenwringend toekijken. Zijn doen verontrust haar. Zo dadelijk moet zij naar het station. Dan komt voor hem de afzondering. Hoofdzakelijk deze lange periodes van zijn onafgebroken alleen zijn vervullen haar met wantrouwen.

De verdwazing, Andreas Roels,

Vanzelfsprekend was die afspraak tweeledig: België zou in Amsterdam een Vlaams cultureel centrum vestigen, Nederland zou hetzelfde doen in Brussel. Ik kom daar zo dadelijk nog op.

http://www.nederlandseambassade.be/nl/Toespraak.htm,

Mij is gevraagd te opponeren tegen de stelling van prof. Drenth dat selectie aan de poort van de universiteit niet mogelijk is. Ik zal dit zo dadelijk doen, maar wil graag eerst vaststellen dat het wenselijk is de omvang van de universiteit beperkt te houden.

NRC,

met werkwoord


  • dadelijk aan de slag kunnen

De afgestudeerden van de technische afdeling kunnen dadelijk aan de slag in de vlees- of vleeswarensector zelf, of doorstromen naar het hoger onderwijs.

http://www.elishout.be/dagschool/slagerij.html

In ieder geval schreef de pastoor dan een briefje en het volstond om zich daarmee gewapend op de fabriek aan te bieden en dadelijk aan de slag te kunnen.

De Standaard,

  • dadelijk opvallen
  • dadelijk zien

Wat dadelijk opviel, als men Van Severen voor zich had, was 't onberispelijke in zijn verschijning, het uiterst-verzorgde, dat geheel paste bij de tengere, ietwat hoekige postuur en waaraan een licht "artistiek" accent geen afbreuk deed.

De Standaard,

Wat haar dadelijk was opgevallen was hoeveel eenvoudiger en sympathieker die winkelmeisjes hier in de provincie nog waren, een beetje eenkennig nog en zoveel beleefder dan in Amsterdam.

Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

Vanaf nu was zij onze enige bron en ze deed wat ze kon om ons te helpen. We bestookten haar met vragen en we kwamen te weten dat het meisje drie maanden achtereen elke dag het park bezocht had [...]. Ze vertelde ook dat het meisje haar dadelijk was opgevallen, de eerste dag al.

Zwijgende getuigen, Rijk De Jong,

Door duidelijke kantlijnen te tekenen kan men dadelijk zien wanneer en door wie de grenzen worden overschreden.

De Standaard,

Hij had een aardige glimlach vol humor, dat had ze niet dadelijk gezien.

Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

Tenminste honderd Beverdonkenaars kwamen [...] naar de Abelenlaan afgezakt. Dadelijk zag hij wat er gaande was: enkele snuggere televisiejongens, handig speculerend op de ziekelijke zucht van elke Belg om tenminste éénmaal in zijn leven op het magische kleine scherm te verschijnen, hadden deze optocht gewoon gearrangeerd.

Requiem voor de geitenmelker, Robin Hannelore,

Ik had dadelijk gezien dat het een ontmoetingsplaats van uraniërs was: de afwezigheid van vrouwen, het gepoederde gezicht van enkele rijke oude heren, de gebaartjes en de schelle stemmen van jonge, verwijfde knapen die om hen heen cirkelden en, natuurlijk, de paren op de dansvloer.

Emmeke, Jan Lampo,

Ik schoot in zijn rug en even later in zijn schouder en zijn buik, maar ik zag dadelijk dat het waardeloos was. Terwijl hij op de grond viel, wilde ik het nog een keer proberen, maar mijn pistool ketste.

De aanslag, Harry Mulisch,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: bij

  • dadelijk bij het binnenkomen
  • dadelijk bij de geboorte
  • dadelijk bij terugkomst

Tenslotte wordt de reactie op verschillende stimuli gemeten. Als die reactie levendig is krijgt de baby hiervoor de score 2. Deze score wordt bepaald dadelijk bij de geboorte, na één minuut, na vijf minuten en na tien minuten. Een hoge score wijst op een uitstekende gezondheid van de baby.

http://www.babybelgie.com/reference/bebe.htm

Toen voegde ze zich dadelijk bij het binnenkomen in de sfeer van stilte en strakke ordening.

De baan van gaan en gissen, Bruno Bartels,

Hij had het haar dadelijk bij terugkomst verteld, en nu [...] vertelde zij het op haar beurt aan Bijman.

Spitzen, Thomas Rosenboom,

Voorzetsel: na

  • dadelijk na het avondeten
  • dadelijk na het incident
  • dadelijk na het eerste interview
  • dadelijk na de geboorte
  • dadelijk na de uitverkiezing
  • dadelijk na de vangst

Dadelijk na het avondeten liep ik naar de Cronjéstraat.

Het woeden der gehele wereld, Maarten 't Hart,

De twee mannen van de elektriciteitsmaatschappij, die de gangsters hadden proberen tegen te houden, kregen het dadelijk na het incident al aan de stok met Marokkaanse jongeren.

De Standaard,

Het 'boeiendste' aan deze Russen is dat ze dadelijk na het eerste interview dodelijk verliefd worden op Helena en haar niet meer met rust laten.

Russendisco, Wladimir Kaminer,

De jongen komen overigens als kleine scheerkwastjes ter wereld. Ze hebben [...] al dadelijk na de geboorte haar en ze blijven bij hun moeder drinken ook al sta je naast de kooi.

Ongewenste zeereis, Maarten 't Hart,

Als Pool had de paus aan den lijve ondervonden hoe dat officiële atheïsme aanvoelde, maar nu had hij als Paus de betonschaar in handen. Dat begrepen ook zijn landgenoten, die hij dadelijk na zijn uitverkiezing bezocht: acht maanden na het bezetten van Heilige Stoel toog Johannes Paulus II al naar zijn vaderland.

NRC,

De temperatuur van diepgevroren vis mag niet hoger dan -18°C zijn. De koudeketen start dadelijk na de vangst op de boot en mag op geen enkel ogenblik worden onderbroken.

http://www.nice-info.be/html/PROF/prof_setNN.htm?http://www.nice-info.be/html/PROF/NUTRINEWSONLINE/NNviscontroleART.htm

dadelijk 2.0

zo dadelijk; over enkele ogenblikken; zo meteen; binnen korte tijd; straks

Algemene voorbeelden


Een vriendelijke verpleegster begeleidde me naar mijn kamer. 'Doe alvast je nachtkleed aan. Ik kom dadelijk weer bij je.' 'Dadelijk weer bij je,' dacht ik terwijl ik wist dat dat 'dadelijk' wel eens heel lang kon duren. De dokter had me er immers van verwittigd dat hij voor hij mij nam, nog eerst een zware operatie had.

Die kleine dingen, Helene Hemelaers,

Bien had een paar keer diep adem gehaald. Ze voelde haar drift wegzakken, ging met haar hand over haar bezwete voorhoofd, pufte. Rena deed weer of ze nergens erg in had. 'Zie ik je dadelijk op de eerste?' De lift hield stil.

De val, Marga Minco,

Het gaat om zaken, zoals integrale aanpak van de veiligheid in de wijken – waarover dadelijk meer – en interculturele buurtontwikkeling.

http: //www.omv.nl/ATEST/fnieuwsbrief/FNIEUWS.html,

Uit niets valt op te maken waar hij heen zal gaan, welke richting hij dadelijk zal kiezen: terug naar huis of nog verder naar het zuiden.

De vrouw die alles had, Kees van Beijnum,

'Bestel je niet?' 'Dadelijk, jaag me niet op asjeblief.'

Leven op het lemmet, Renee Van Hekken,

Combinatiemogelijkheden


met bijwoord


  • dadelijk wel

Om 7 uur bracht ik ze naar bed. En dacht even met een gerust hart te kunnen computeren. Boven klonk een vrolijk gerommel, och dacht ik dit is normaal ze betijen dadelijk wel. Maar het geschaterlach ging al gauw over in vreselijk gegil en gehuil van de kleinste.

http://www.ouders.nl/xinz9905.htm

Ik zei: 'Waarom ga jij niet vast naar beneden om je om te kleden? Dan kun je dadelijk wel afscheid nemen. Hup, actie.'

Crisis four, Andy McNab,

Zou Nadia al gearriveerd zijn? Dat kan ik dadelijk wel zien, als ik aan tafel geroepen word.

Gras, Clem Schouwenaars,

met werkwoord


  • dadelijk brengen

Maar Barend kwam niet aan haar Willemien, integendeel, hij zat in zijn pyjama tegenover haar, zuigend aan de sigaret die hij van haar gebietst had en de rook van die sigaret naar haar toezwaaiend: 'Ik breng je er dadelijk een van mij terug, ik heb ze beneden.'

Oprechter trouw, Henk Romijn Meijer,

'Ik zal u dadelijk papier en potlood brengen, dan kunt u het opschrijven.'

De natte gemeente van Koos Tak, Rijk de Gooijer & Eelke de Jong,

Giechelend keert zij zich om en roept nog: "Ik breng dadelijk je eten. Eerst vlug mijn jurk aantrekken."

Gras, Clem Schouwenaars,

"Ik breng dadelijk het voorgerecht. Krijgen we dan eerst nog een aperitief?"

Liliane, of De spiegelingen van leugen en liefde, Clem Schouwenaars,

  • dadelijk doen

Met haar rechterhand in Fluweels warme pels soezelt ze nog wat na in een fauteuil. Opruimen doet ze dadelijk wel, wie weet zoemt haar onvoorspelbare stofzuiger vanmorgen als een attente helikopter.

Het zomeruur, Lucienne Stassaert,

Even later komt de kinderarts en onderzoekt haar [...]. "Is het hersenvliesontsteking?", vraag ik opnieuw. "Het ziet er wel naar uit", zegt ze, "maar we doen dadelijk een ruggenprik."

http://www.meningitis-stichting.nl/index2.htm

Het besef dat zij het kind nu voor het laatst ziet, zonder het te weten, snijdt hem bijkans nog dieper door zijn ziel dan de gedachte aan wat hij dadelijk doen moet.

Siegfried, Harry Mulisch,

  • dadelijk erop terugkomen
  • dadelijk toelichten
  • dadelijk uitleggen

Het superieure ego ontbeert nederigheid. Ik kom daar dadelijk nog op terug.

http://www.iepdoc.nl/biblio/artikel_detail.asp?ID=5,

Als we de situatie van de mensen met diabetes toetsen aan deze drie prioriteiten, dan is actie absoluut vereist. Ik zal dit dadelijk toelichten, maar nu al wens ik te benadrukken dat ik de komende maanden concrete beslissingen zal nemen.

http://vandenbroucke.fgov.be/T-010310.htm,

Ik aarzel zeer om op de inhoud van dat universeel-menselijke in te gaan, om redenen die ik dadelijk zal uitleggen.

http://www.ufsia.ac.be/~estorme/geworteldengelaagd.pdf

Flora en fauna behoren onlosmakelijk tot de leefomgeving van de mens. Samen met ons bewonen ze deze planeet, vaak ook huns ondanks. Zonder hen geen akker- en tuinbouw, geen vee, geen huis-, rij- en trekdieren, geen hout, linnen, wol, leer, aardappels, biefstuk, melk. Ik kom er dadelijk nog op terug.

NRC,

met voorzetselgroep


Voorzetsel: tot

  • tot dadelijk

'Vooruit, Marije. We moeten het gat in [...]' zei Floris. Marije zuchtte, maar draaide toch om. 'Floris moet ik echt?' Floris knikte en gaf haar een vriendelijk tikje tegen haar wang. 'Tot dadelijk, ga nu maar [...].' 'Jij komt ook, hè Floris?' vroeg ze nog een keer. 'Ik kom gelijk achter jou, tot dadelijk.'

http://books.google.nl/books?id=Nq26pTh1HloC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=%22tot+dadelijk%22&source=bl&ots=yIXSwxCRo_&sig=fxV317ufrPerRlN_1CqaZttmOLs&hl=nl&sa=X&ei=mPG3UoDJL8qUhQfTnICYDg&ved=0CFIQ6AEwCDgK#v=onepage&q=%22tot%20dadelijk%22&f=false,

dadelijk 2.1

straks indien er niet ingegrepen wordt; zo meteen als het zo doorgaat; voor je het weet
Wordt gebruikt voor een fictieve situatie.

Algemene voorbeelden


Daar laat ik mij op de buik vallen en blijf enkele seconden liggen. Verademing. Niet doen. Dadelijk kan ik niet meer vooruit. Ik worstel mij onder de struiken door.

Gras, Clem Schouwenaars,

"Wat is dit nu voor scène? Dadelijk ben je je baan kwijt!"

Come voi, Bibi Schobbers,

Zeker niet stoppen met roken, je wordt dadelijk té dik.

Fumée d'observations, Peter Pauwels,

Combinatiemogelijkheden


met bijwoord


  • dadelijk nog

"Stop ermee', zei Yvette. "Denk vanaf vandaag eens opnieuw aan je eigen gezin. Voor de andere heb je nu meer dan genoeg gedaan. Dadelijk sluiten ze je nog op of ze duwen je onder een auto'. "Zo is papa nu eenmaal', zei mijn dochter. "Hij kan geen onrecht verdragen, dan schiet hij in aktie'.

Berthold 1200, Paul Koeck,

Het kleine, kogelronde Tibetaanse hondje hield Knasper nog steeds bij zijn broekspijp vast. Zodra de bediende maar een vinger bewoog, begon het keizerlijke hondje te grommen. "Sta mij niet zo aan te gapen! Doe iets! Dadelijk word ik nog verscheurd door dat monster!," schreeuwde Knasper.

NRC,

Dadelijk moeten we nog vrienden worden, dacht hij. Nee, dan maak ik liever dat ik wegkom.

Het zomeruur, Lucienne Stassaert,

De enigen, die je dadelijk nog rond die rookzuilen zult zien hangen, zijn bietsers: onzeker op zoek naar de rokers.

http://www.delta.tudelft.nl/jaargangen/35/37/24AchtercolumnJaro.html,

Iedereen denkt dat weleens: dadelijk ben ik dood, dan word ik in een kuil gegooid, daar groeit gras overheen, dat graf wordt geruimd en ten slotte is er geen tastbaar spoor meer van me over.

NRC,

dadelijk 3.0

bepaald; daadwerkelijk; direct
Komt voor in combinatie met niet.

Combinatiemogelijkheden


met bijwoord


  • niet dadelijk

De Brugse aanvoerder liep er sakkerend bij in het Veltwijckpark. Amper iets dat lukte, niet dadelijk een kampioenenmotivatie bij zijn ploegmaats. Officieel ontkende hij alles.

De Standaard,

Want het vlees is zo duur, dat ze zich moeten tevreden stellen met af en toe een onduidelijke hamburger, die ze met gefronste lippen tot zich nemen. Ze hebben er het raden naar wat erin zit. Maar met vlees heeft het niets te maken. Misschien placenta's van nijlpaarden. Naar het schijnt. Niet dadelijk voedsel om je vader of moeder mee te gaan eren.

De kabouter met het moedervlekje, Louis Verbeeck,