dal


A - laagte

dal 1.0

laagte in het landschap tussen bergen, hoogvlakten of heuvels
Soms wordt vallei als synoniem gebruikt. Dal wordt in de regel gebruikt voor een kleinere vlakte tussen bergen of heuvels; vallei wordt vaker gebruikt voor een grotere vlakte. Het dal is gewoonlijk door steilere bergen ingesloten, terwijl een vallei tussen heuvels, of op verdere afstand gelegen en langzaam afhellende hoogten of glooiingen ligt.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dal…

is een laagte; is een plaats

  • [Afmeting] kan vrij langgerekt zijn en diep
  • [Waarneembaarheid] is het duidelijkst zichtbaar tussen bergen
  • [Ontstaan] wordt door een beek, rivier of gletsjer uitgesleten of ontstaat door bewegingen in de aardkorst
  • [Plaats] is een diepte tussen bergen, hoogvlakten of heuvels

Algemene voorbeelden


In wat ooit een licht hellende hoogvlakte was, hebben de Maas en haar bijriviertjes een aantal brede, V-vormige dalen met een vlakke dalbodem uitgesleten.

http://home.planetinternet.be/groenvoer/index.htm#natuur

Soms is er nu zelfs geen waterloop meer, maar de erosie uit de ijstijden heeft toch een dal uitgesleten: een droogdal. De dalen zijn bovendien opvallend asymmetrisch.

http://home.planetinternet.be/groenvoer/index.htm#natuur

Hoog op de ski-piste is de hoeveelheid UV-B straling (de belangrijkste veroorzaker van verbrandingen) bijvoorbeeld veel groter dan in het dal.

Volkskrant magazine,

Diep in de dalen houden zich vast en zeker wisenten (de Europese variant van de bizon) verborgen en doorkruisen roedels wolven op hun nachtelijke tochten onophoudelijk het Nationale Park en omgeving.

De Standaard,

Ten oosten van ons land wordt het weer gekenmerkt door bewolking en mistvelden in de dalen, maar in de bergen schijnt de zon.

De Standaard,

Heel anders is het zuidelijk deel van het Rhônedal. Het dal is hier breder, met op sommige plaatsen grote kiezels in de bodem. Dit is de streek van de grenache, die per definitie aanvulling krijgt van soorten als syrah en cinsault.

http://www.wijninfo.nl/site/?db,

Combinatiemogelijkheden


met adjectief ervoor


  • een breed dal
  • een diep dal
  • brede dalen
  • diepe dalen
  • groene dalen

Maar eerst ging het naar de 'vallei van de rozen', een lang breed dal tussen twee uitlopers van het Balkangebergte. Zo te zien zal het hier nooit aan tomaten ontbreken.

Miniaturen, Karel Jonckheere,

Het bergmassief wordt door brede dalen doorsneden, maar toch wordt het landschap overheerst door spitse bergtoppen en steile, beboste hellingen.

http://www.msgtravel.nl/polenstreek.htm

Het landschap wordt beheerst door bergketens, die doorsneden worden door korte, snelstromende rivieren in diepe dalen.

http://www.happytravel.nl/start/mid_mapnav.php?go=landeninfo=caribbean=58

Het oude stadscentrum is gelegen op een hoge rots, waarlangs, in diepe dalen, twee riviertjes kronkelen: de Pétrusse en de Alzette.

NRC,

Weidse berglandschappen, groene dalen, kolkende bergrivieren en massa's wilde bloemen.

De Standaard,

met voorzetselgroep


  • een dal in de Zwitserse Alpen
  • het dal van de Donau
  • het dal van de Oostmaas
  • het dal van het riviertje de Zenne

"Naar de Rocky Mountains kan ik niet meer terug," zei Arnold Taads. "Te oud, ze willen me niet meer. Daarom trek ik elk jaar naar een verlaten dal in de Zwitserse Alpen."

Rituelen, Cees Nooteboom,

Wandelaars en fietsers kunnen het landschapsschoon van de Wachau (het nauwe dal van de Donau tussen Krems en Melk) ontdekken.

De Standaard,

Bij Hoogcruts ga je plotseling steil naar beneden. Achter Reijmerstok ga je weer een beetje omhoog. Dan ben je dwars door het dal van de Oostmaas gestoken.

http://www.ping.be/buysen/geologie.html

Het centrum van Brussel is juist op een lage moerassige plek ontstaan in het dal van het riviertje de Zenne.

http://www.homepages.hetnet.nl/~ridmrt55/Inlnew.htm

in voorzetselgroep


  • door het dal
  • door dalen
  • door de dalen
  • in het dal
  • naar het dal
  • over het dal

De rode patrijs wordt vooral aangetroffen in de heuvels van de Provence temidden van rotsen. Hij heeft geleerd op zijn hoede te zijn voor jagers en zoekt snel en behendig zijn weg door het dal.

http://www.dessie.be/vogels/lijst.htm

Er begint een nieuwe tocht, door het dal, over de heuvels, hoger en hoger.

Hij zegt dat ik niet dansen kan, Manon Uphoff,

Men zocht zich veelal een weg door de dalen en langs de stroompjes.

http://www.beneluxrail.net/

De Toyota Patrol trok een orkaan van opvliegend zand en stof achter zich. Hotsend, botsend over bergen met een panoramisch uitzicht, door dalen met bruisende rivieren, over wankele bruggen waar nooit water gestroomd had, en door waterbeddingen waar geen brug was.

http://users.skynet.be/evds/sbc115.htm

Terugkerend van een beklimming ziet hij dat in het dal het duister al heeft ingezet.

Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, Douwe Draaisma,

In de verte, in het dal, aan hun voeten, dampte de hei.

Engelen van het duister, Jan Siebelink,

Ze liepen door, de weg af naar het dal.

Het Bureau. Dl. 6: Afgang, J.J. Voskuil,

Vanuit de gezellige Stube en het ervoor gelegen balkon heeft u een prachtig uitzicht over het dal en kijkt u direct op de piste die bij het huis uitkomt.

http://www.chatel.nl/frame.html,

met achterzetsel


  • het dal in
  • het dal uit

Een verwijt dat de hele wandeling over de heuvel het dal in, of misschien zelfs al vóór het vertrek, onderdrukt is geweest en zich nu [...] met geweld heeft bevrijd.

Labyrint, Fleur Bourgonje,

Het Lommedal wordt nu verlaten en we klimmen geleidelijk het dal uit naar ruim 350m hoogte.

http://www.superfamilie.nl/routesBE/58bure.html

met ander, nevengeschikt substantief


  • door berg en dal
  • door bergen en dalen

Voorlopig lopen we door bergen en dalen in een prachtig rotsachtig landschap, met hier en daar een palmboom.

http://www.andersreizen.nl/index.html?verslag/tn01c01.html

Na een dag rondstruinen door berg en dal, bos en weide verlangt men naar een maaltijd die dicht bij de natuur staat: De Barbecue!

http://www.drielandenpunt.nl/index_2.html

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


dal 1.1

de wereld, de aarde beschouwd als dal van treurigheid tegenover de hemel als oord der gelukzaligheid

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Algemene voorbeelden


Neem van mij aan dat, al is er veel verdriet in deze wereld - een dal van tranen zoals men zegt, haar gemeenheid slechts gering is.

De biograaf, Willem Brakman,

Woordfamilie


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


dal 2.0

moeilijke periode, met name in psychisch, emotioneel, sportief, financieel of economisch opzicht

Betekenisbetrekking


metafoor
Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een dal…

is een dieptepunt; is een omstandigheid of periode

      Algemene voorbeelden


      Hij belde iedereen op om hun het blijde nieuws te melden. Dat hij door het oog van de naald was gekropen. Dat het leven mooi was. Dat we vooral erg veel van elkaar moesten houden, want dat het allemaal zo gauw en plotseling voorbij kon zijn. Het was niet het einde maar het was het keerpunt. Hij ging nog op en neer als een jojo, maar de pieken werden minder hoog en de dalen minder diep.

      Alle verhalen, Kristien Hemmerechts,

      Iemand citeert Psalm 23 als de kern van het vertrouwen en de zekerheid: "De Heer is mijn herder... Ook als ik moet gaan door het dal van de schaduw van de dood..." De berg van de hoop op het achterplan is veel groter dan het dal van de twijfel.

      http://www.kerknet.be/kerkenleven/artikels.html#,

      Stel dat de Hollandse profs het goed zouden doen tegen die befaamde Fransen! Dat zou het dal waarin het eigenlijke Oranje in die tijd verkeerde alleen maar accentueren.

      NRC,

      Combinatiemogelijkheden


      met adjectief ervoor


      • diepe dalen
      • een diep dal
      • een economisch dal
      • een financieel dal

      We zitten in een bijzonder diep dal en de hoteliers grijpen aanhoudend en excessief naar het prijswapen.

      NRC,

      Investeringen kan Finland goed gebruiken: sinds eind jaren tachtig bevindt het land zich in het diepste economische dal van deze eeuw, als gevolg van de wereldwijde economische recessie en van de ineenstorting van de Sovjet-Unie die een belangrijke afzetmarkt was.

      NRC,

      De gemeente Diever heeft de weg uit het financiële dal omhoog verder ingezet.

      Meppeler Courant,

      in voorzetselgroep


      • in een (diep) dal komen
      • in een (diep) dal terechtkomen
      • in een (diep) dal zitten
      • zich in een (diep) dal bevinden

      Vooral de bouw van nieuwe kantoorpanden bevindt zich - gegeven de circa 3 miljoen vierkante meter leegstand in deze sector - in een dal.

      NRC,

      Op dit moment bevindt de Duitse economie zich nog in een dal, maar het herstel verloopt sneller dan verwacht.

      NRC,

      Ooit had Gent met galerie Het Gewad een toonaangevende galerie voor hedendaagse kunst. Maar die werd enkele jaren geleden gesloten, toen de kunstwereld in een dal kwam.

      De Standaard,

      De Meppelers leden na een onderbreking vanwege een onweersbui tegen de verhouding in een 2-0 nederlaag. En dat maakt er de competitiestart van de mannen van Fokko Wielink niet florissanter op. Desondanks maakte de trainer geen teneergeslagen indruk. 'We zitten niet in een dal', sprak hij wellicht tegen beter weten in.

      Meppeler Courant,

      • uit het dal klauteren
      • uit het dal klimmen
      • uit het dal komen
      • uit het dal kruipen
      • uit het dal raken
      • uit het dal zijn
      • uit een diep dal klauteren
      • uit een diep dal klimmen
      • uit een diep dal komen
      • uit een diep dal kruipen
      • uit een diep dal raken
      • uit een diep dal zijn

      "Al met al dus gemengde berichten die erop duiden dat wij voorlopig nog niet uit het dal zijn", zo meent James Glassman, econoom van investeringsbank J. P. Morgan Chase.

      Reformatorisch Dagblad,

      We kruipen uit het dal. Het dieptepunt van de recessie lijkt voorbij.

      NRC,

      De afgelopen tien jaar zijn de warenhuizen weliswaar uit een diep dal geklommen, maar het flitsende van de gevolgde koers is er voor de klant onderhand wel af.

      Reformatorisch Dagblad,

      met ander, nevengeschikt substantief


      • pieken en dalen
      • toppen en dalen
      • pieken en dalen kennen
      • hoge pieken en diepe dalen

      De aandeelhouders van Seagram zullen nu moeten meedeinen op de pieken en dalen van de Hollywoodsuccessen en -mislukkingen.

      NRC,

      We hebben de afgelopen zes jaar pieken en dalen gekend. Ons koor is gestart met tien kinderen. Momenteel hebben we er 22 en waarschijnlijk neemt het aantal na het festival in Utrecht nog wel toe.

      Meppeler Courant,

      De belangrijkste trekker van het resultaat is, net als in de voorgaande kwartalen, de produktdivisie componenten en halfgeleiders, die kan profiteren van de hausse op de computerchipmarkt [...]. Al is deze sector berucht om zijn hoge pieken en diepe dalen, Eustace ziet nog geen neergang optreden.

      NRC,

      Ook het menselijk leven verloopt met toppen en dalen. In de jaren vijftig en zestig waren er toppen, nu zitten we in een dal: dat zie ik als iets betrekkelijks.

      http://bisdomhaarlem.nl/nieuws/2004/martindegroot.htm,

      Vaste verbindingen


      Woordfamilie


      Als deel van een afleiding


      Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      dal 2.1

      afbeelding

      Bron: MADe
      ( CC BY-SA 3.0 )

      dieptepunt in een grafiek of lijn

      Betekenisbetrekking


      metafoor
      Betrokken betekenissen 1.0 : 2.1

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een dal…

      is een dieptepunt; is een punt

          Combinatiemogelijkheden


          met adjectief ervoor


          • hoge pieken en diepe dalen

          De grafieken laten hoge pieken en diepe dalen zien en stemmen daarin goed overeen met wat de computermodellen opleveren.

          De Standaard,

          met ander, nevengeschikt substantief


          • pieken en dalen

          Veel adviseurs vragen je ook je levenslijnen te tekenen: een gezondheidslijn, een leer/werklijn en een emotionele lijn. De lijnen hebben pieken en dalen al naar gelang het goed of slecht gaat.

          http://www.planet.nl/planet/show/id=75098/contentid=432428/sc=27bd52,

          dal 2.2

          periode van rust of beperkte economische activiteit of productiviteit

          Semagram (extra betekenisinformatie)


          Een dal…

          is een periode

              Combinatiemogelijkheden


              met ander, nevengeschikt substantief


              • pieken en dalen

              Om de pieken en dalen in energieproductie op te vangen - de schoorsteen werkt op zonne-energie - zoeken de initiatiefnemers nog naar het meest geschikte systeem om energie op te slaan, bijvoorbeeld onder de vorm van warmte in zwarte plastic buizen met water.

              De Standaard,

              Woordfamilie


              Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


              B - tegel

              dal 1.0

              afbeelding

              ( Publiek domein )

              ((vooral) in België)

              grote betontegel die voornamelijk gebruikt wordt in trottoirs; betontegel; stoeptegel

              Semagram (extra betekenisinformatie)


              Een dal…

              is een tegel; is een voorwerp; is een zaak

              • [Afmeting] is een vrij grote tegel
              • [Kleur] is doorgaans grijs
              • [Materiaal] is doorgaans van beton
              • [Functie] dient om trottoirs te bestraten

              Algemene voorbeelden


              Iedereen kent de gewone betontegels (dallen of trottoirtegels) waarmee vele openbare voetpaden werden betegeld. Grijs van kleur en meestal met volgende maten 30x30x6 cm. Er bestaat echter een ruime variatie aan kleuren, formaten (60x40, 50x50 ...), diktes en afwerkingen.

              http://www.bestratingsgids.be/tegels.htm

              Op de vloer liggen Castle Stones, dunne betontegels die op authentieke natuurstenen dallen lijken, maar dankzij hun lichte gewicht ook in appartementen kunnen worden toegepast.

              http://www.stijlexclusief.nl/parelGroeneHart.pdf

              Woordfamilie


              Als deel van een afleiding


              Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


              C - Indiaas gerecht

              dal 1.0

              afbeelding

              Bron: Charles Haynes
              ( CC BY-SA 2.0 )

              Indiaas gerecht op basis van peulvruchten, bijvoorbeeld linzen, bonen of erwten

              Semagram (extra betekenisinformatie)


              Dal…

              is een gerecht; is voedsel

              • [Ingrediënt] is een gerecht op basis van linzen, bonen of erwten
              • [Bereiding] wordt bereid door gebroken en ontvliesde peulen te koken in water met zout, soms wat kurkuma (geelwortel) en een kruidenmengsel
              • [Herkomst of oorsprong] is een Indiaas gerecht
              • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een dikke soep of brij; is een belangrijke bron van eiwitten, ijzer en vitamine B

              Algemene voorbeelden


              Uit de Oosterse keuken kennen we ook nog de kleine oranje linzen; deze worden voornamelijk verwerkt in gerechten als dal (een Indiase linzenschotel).

              http://www.hollandsepot.dordt.nl/producten/producten.htm

              Ook recepten voor chapatti's en dals kan u hier terugvinden.

              http://www.xquis.com/books/_nl/

              D - decaliter

              dal 1.0

              decaliter, 10 liter

              Algemene voorbeelden


              Naast de liter gebruiken we ook de milliliter (ml), de centiliter (cl), de deciliter (dl), de decaliter (dal), de hectoliter (hl) en de kiloliter (kl).

              http://www.rekenhulp-basisschool-pabo.nl/JvdC/9/inhoudVloeistoffen.pdf