haan


A - dier

haan 1.0

afbeelding

Bron: Original uploader was Ellywa at nl.wikipedia
( CC BY-SA 3.0 )

kip van het mannelijke geslacht met een grote, rode kam die een kraaiend geluid maakt dat klinkt als kukeleku; mannelijke kip

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een haan…

is een kip; is een vogel; is een dier

  • [Geluid] maakt een kraaiend geluid dat klinkt als kukeleku
  • [Kleur] heeft een relatief grote, rode kam op de kop en rode oorlellen en kinlellen; heeft meestal een glanzend verenkleed met een bruinrode borst en rug en zwarte staartveren, maar heeft soms ook andere kleuren
  • [Deel] heeft lange halssierveren en lange, sikkelvormige staartveren en zadelsierveren op de rug; heeft sporen aan de tenen
  • [Geslacht] is een mannetje
  • [Gedrag] bevecht andere hanen en vertoont sterk territoriumgedrag, waarbij er een pikorde geldt; kraait bij het opkomen van de zon en om zijn territorium af te bakenen
  • [Waardering] staat symbool voor vruchtbaarheid en mannelijkheid; wordt vaak als trots gezien
  • [Onderscheid of tegenstelling] is groter dan een vrouwtjeskip, meestal feller gekleurd en heeft een grotere kam en grotere lellen

Hoofdsemagram: kip


Algemene voorbeelden


Omdat het beest de buurtbewoners uit hun slaap hield, had een lokale rechtbank een avondklok ingesteld en gezegd dat de haan niet vrij mocht rondlopen.

De Standaard,

"Volgens de agent had de vrouw klacht neergelegd daar ze werd gewekt door onze haan." "Is die dan zo luidruchtig?" "Nee hoor, helemaal niet! De functie van de haan is u wel bekend hè. Een uur voor de zon opkomt wekt hij zijn harem om een nieuwe werkdag aan te vatten."

http://www.hetschrijvertje.be/index.php?page=jijvertelt_Id=16785=story,

Tijdens de oorlog hadden we thuis kippen om hun eieren en vlees. Onze grote witte haan heette Monty [...]. In ieder geval was onze genegenheid voor Monty zo groot, dat we vader zo ver kregen dat de haan niet de pot in moest, wat tijdens het laatste oorlogsjaar een edelmoedige beslissing was.

De Standaard,

Ook werd een ruit van een kippenhok ingegooid en werden de twee kippen en de haan uit dit hok gehaald. Slechts de haan overleefde dit. Beide kippen stierven.

Meppeler Courant,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • kraaien

's Morgens rond 6.30 kraait de haan.

http://www.hiking-site.nl/schrijfblok_20031215-1.php,

als object bij een werkwoord


  • een haan slachten

Als je de haan 's ochtends wilt slachten moet je hem de avond ervoor vangen en de middag dáárvoor nog oordopjes kopen.

http://www.sjoerdmulder.nl/blog/slachten-van-een-kip_54/,

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • een kraaiende haan

Wanneer diezelfde jongeren na hun discotheekbezoek 's morgens gewekt worden door een kraaiende haan - die veel minder geluid produceert dan de DJ - dan wordt het kraaien vermoedelijk wel als hinderlijk - en dus als 'lawaai' - ervaren.

http://www.brusselsairport.be/environment/,

met adjectief ervoor


  • een fiere haan
  • een rode haan
  • een trotse haan
  • een volwassen haan
  • een wilde haan
  • de mooiste haan
  • de Gallische haan

Cantecleir is een fiere haan. Voor dag en dauw begint hij te kraaien. Veel te vroeg, vinden zowel de dieren van de dag als die van de nacht. Maar Cantecleir blijft kraaien.

http://www.ciao-shopping.nl/Cantecleir_Roets_Jo_J__1636465

Mensen kwamen schoongewassen en vrolijk terug, lieten een rode haan slachten om het te vieren en waren nog weken herkenbaar aan de kinderlijke warmte en opgewektheid die ze uitstraalden.

De langverwachte, Abdelkader Benali,

Als een zeer trotse haan loopt Kolonel na zijn 'avontuur' tussen zijn kippen [...]. Vorige week werd deze bijzondere haan gekidnapt.

Meppeler Courant,

De volwassen haan weegt ongeveer 1400 gram, heeft een blauw-zwart verenkleed en een liervormige staart, een witte onderstaart en een witte vleugelstreep.

http://www.natuurlijk.nl/natuurlijkheden/2000/het_korhoen.htm,

Eigenwijs en onverstoord stapt een wilde haan het rode pad op.

De Morgen,

"Heel bizar, maar de mooiste haan gaat gegarandeerd met de mooiste kippen lopen. Zijn topuren liggen op 6.30 u en 16 u. Dan is de dekhaan het actiefst", verklapt Fons nog. De hennen zijn dus gewaarschuwd.

http://www.gva.be/dossiers/-p/pasen/paaskuikens.asp,

Centraal staat een zuil, waarop drie mozaïeken zijn aangebracht, een kruis, de Gallische haan, de wapens van Nederland en Frankrijk en een Franse tekst [...]. De Gallische haan is het symbool van Frankrijk, het kruis het teken van lijden, strijd en overwinning. Het monument is onthuld op 16 mei 1946.

http://www.oorlogsmusea.nl/artikel/579/Franse-Oorlogsbegraafplaats-Kapelle.htm

in voorzetselgroep


  • gekraai van de haan
  • gekraai van hanen
  • het kraaien van de haan
  • het kraaien van hanen
  • voor het kraaien van de haan

Ik ga nooit om 1 uur naar bed maar daar houden de vogels die om half 5 opstaan geen rekening mee. Gekraai van hanen, gekrijs van kauwtjes onder het slaapkamerraam.

http://www.jeanne-doomen.net/doodle.html

En voor wie een verkwikkende nachtrust achter de rug heeft, kan het kraaien van de haan 's morgens als heel romantisch ervaren worden.

http://www.brusselsairport.be/environment/,

De Sonderabteilungen, die soms midden in de nacht, nog voor het kraaien van de haan, met veel kabaal, geschreeuw en geblaf, huiszoekingen kwamen doen.

De Hunnen. Dl. 2: Bevrijding, Jan Cremer,

met ander, nevengeschikt substantief


  • haan en hennen
  • hanen en hennen
  • haan en kippen

De broedeieren zijn afkomstig van een zogeheten vermeerderingsbedrijf dat hanen en hennen houdt.

http://www.blijmeteenei.nl/

En toen verwijderde ik het zwart van het meubilair, het fornuis, de servieskast. Ik deed dit alles bij lamplicht en zou zo zijn doorgegaan als ik niet Berthes haan en kippen had gehoord.

De gelukkige, Mensje van Keulen,

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


haan 1.1

vlees van een haan als gerecht klaargemaakt, bijvoorbeeld een stuk gebraden hanenvlees
Als stofnaam zonder meervoud en verkleinvorm.

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Semagram (extra betekenisinformatie)


Haan…

is een voedingsmiddel

  • [Behandeling of bewerking] wordt meestal gebraden

    Algemene voorbeelden


    Sjors, we eten haan vanavond!

    http://forum.viva.nl/forum/list_message/11646494,

    De haan wordt niet geflambeerd, maar het bloed met de cognac wordt op het laatste moment aan de saus toegevoegd.

    http://www.okokorecepten.nl/recept/kip-gevogelte/coq-au-vin/

    Leg de stukken haan op een voorverwarmde dienschaal [...], en schenk de saus over de haan.

    http://www.webchef.nl/search.html?query=haan

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectivisch voltooid deelwoord


    • een gebraden haan

    Als je erin gelooft, dan kun je gewoon gaan zitten duimendraaien en de gebraden hanen vliegen je in de mond.

    Het Bureau. Dl. 6: Afgang, J.J. Voskuil,

    Vaste verbindingen


    iemand vliegen de gebraden hanen in de mond

    Zie: iemand vliegen de gebraden duiven in de mond

    haan 1.2

    voorstelling van een haan, bijvoorbeeld in de kunst

    Betekenisbetrekking


    metonymie
    Betrokken betekenissen 1.0 : 1.2

    Semagram (extra betekenisinformatie)


    Een haan…

    is een voorstelling; is een voorwerp

        Algemene voorbeelden


        Ook vonden de bergers porseleinen kinderspeelgoed: papegaaien, honden en hanen en mooie beeldjes van jongetjes van wie sommigen trots met hun genitaliën pronken - een vaker voorkomend thema in China waar mannelijke afstammelingen in hoog aanzien stonden.

        NRC,

        De haan was samengesteld uit twee helften van geslagen staal, mat van kam tot poten 84 cm en 71 cm diagonaal van bek tot staart.

        De Standaard,

        Woordfamilie


        Als deel van een afleiding


        Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


        haan 1.3

        haan die op een gebouw staat, meestal op een kerktoren, en dient als windwijzer

        Betekenisbetrekking


        specialisering
        Betrokken betekenissen 1.2 : 1.3

        Semagram (extra betekenisinformatie)


        Een haan…

        is een voorwerp

        • [Materiaal] is meestal gemaakt van een metaal, vaak met een laagje goud erop
        • [Functie] dient meestal als windwijzer
        • [Plaats] staat op een gebouw, meestal op een kerktoren

          Algemene voorbeelden


          Tegenvaller daarbij was dat bleek dat de haan, maar zeker het kruis waar de haan op staat, toch echt aan groot onderhoud toe was. Met een paar leden van het kerkbestuur is met spoed een overleg geweest en daarin is besloten om meteen de haan en het kruis er af te laten halen nu de kraan toch aanwezig was. Waarmee die extra kosten alvast bespaard bleven.

          http://keldonk.nl/2014/12-04--kerktoren-zonder-haan-en-kruis,

          De haan siert protestantse kerken. Alleen op katholieke kerken van voor de reformatie is die soms te vinden.

          http://www.willemwever.nl/vraag_antwoord/geschiedenis/waarom-staat-er-een-haan-bovenop-de-kerk,

          Moeder wilde precies weten waar Mekka lag. Bolfazl zei dat ze zich richting de kerktoren, die juist boven de dijk uitkwam, moest richten. Op een dag was ze overstuur, de kerk was weg. René had echter een windwijzer, een haan. Dat deed Bolfazl denken aan de haan van Hassan de Verdwaalde, Hassan die eeuwig verdwaald was. De haan gaf voortaan Mekka aan.

          http://www.boekverslag.com/

          Combinatiemogelijkheden


          met adjectief ervoor


          • een ijzeren haan

          Van den Brempt vertelde later dat hij de eerste minuten niet wist wat er op zijn schaap gevallen was. Hij had de kerkhaan niet herkend. Hij had hem altijd ginder boven, hoog, zo klein geweten. Hij stond daar. Het water liep uit zijn ogen. Hij wist niet of hij huilde om zijn schaap of omdat de kerkhaan zo groot was. De kinderen liepen joelend de school uit, het kerkplein op. Ze werden stil bij 't zien van het tafereel op het kerkhof: De grote ijzeren haan op 't malse dode schaap en de volwassen man die weent.

          De Standaard,

          Woordfamilie


          Als deel van een afleiding


          haan 2.0

          mannetje van hoenderachtige vogels

          Betekenisbetrekking


          generalisering
          Betrokken betekenissen 1.0 : 2.0

          Semagram (extra betekenisinformatie)


          Een haan…

          is een vogel; is een dier

          • [Geslacht] is een mannetje
          • [Verscheidenheid] is bijvoorbeeld het mannetje van een korhoen, een patrijs of een kwartel

            Algemene voorbeelden


            Het tellen van het aantal Korhoenders in een bepaald gebied is een makkelijke zaak. Niet alleen omdat Korhoenders vrij fors zijn er nog maar weinig van rondlopen, maar ook omdat de hanen elk voorjaar op dezelfde plekken in de hei bolderen.

            http://www.noorderkempen.be/vogels/studie/makenkragenman.htm

            Korhoenders zitten vaak in bomen [...]. In de baltstijd (maart-april) verzamelen de hanen zich vroeg in de morgen op de gemeenschappelijke "bolderplaatsen", die jaren achtereen worden gebruikt.

            http://www.natuurlijk.nl/natuurlijkheden/2000/het_korhoen.htm,

            De Korhoenders behoren met hun bevederde poten tot de zogenaamde ruigpoothoenders. Ze zijn in ons land sterk gebonden aan heide- en hoogveengebieden. De volwassen haan weegt ongeveer 1400 gram, heeft een blauw-zwart verenkleed en een liervormige staart, een witte onderstaart en een witte vleugelstreep. De hen weegt gemiddeld 1000 gram en is roodbruin van kleur. Over het gehele lichaam wordt deze kleur onderbroken door zwart-witte dwarsbanden. Beide geslachten hebben naakte plekken boven de ogen (zogenaamde koprozen), die vooral bij de hanen in het voorjaar rood opzwellen.

            http://www.natuurlijk.nl/natuurlijkheden/2000/het_korhoen.htm,

            Woordfamilie


            Als deel van een afleiding


            Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


            haan 3.0

            (astrologie)

            tiende teken in de twaalfjaarlijkse cyclus van de Chinese dierenriem volgens de Chinese kalender

            Semagram (extra betekenisinformatie)


            De haan…

            is een teken

            • [Geheel] is een van de tekens van de Chinese dierenriem
            • [Rang of hiërarchische positie] is het tiende dier in de dierenriem

              Algemene voorbeelden


              De Rat komt sterk overeen met onze Ram, de Os is praktisch hetzelfde als de Stier, maar het derde Chinese teken: de Tijger, is beslist niet hetzelfde als ons derde dierenriemteken Tweelingen, integendeel, de Tijger lijkt op onze Leeuw [...]. De Aap is onze Tweelingen, en de Haan heeft wel iets weg van de Maagd, maar wel met een flinke dosis Leeuw erbij gek genoeg.

              http://www.astrologie.ws/chinast.htm

              De Chinese zodiak herhaalt zich om de 12 jaar. Evenals onze volgorde, is de Chinese volgorde ook afwisselend yang en yin: Rat = Yang, Os = Yin, Tijger = Yang, Konijn = Yin, Draak = Yang, Slang = Yin, Paard = Yang, Geit = Yin, Aap = Yang, Haan = Yin, Hond = Yang en het Varken = weer Yin.

              http://www.astrologie.ws/chinast.htm

              haan 3.1

              iemand die in een jaar van de haan geboren is; geborene in een jaar van de haan

              Betekenisbetrekking


              metonymie
              Betrokken betekenissen 3.0 : 3.1

              Semagram (extra betekenisinformatie)


              Een haan…

              is een persoon

              • [Tijd] is geboren in een jaar van de haan
              • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is aards, onbevangen, kleurrijk, beschermend, nauwgezet, nuchter, heeft een goed organisatievermogen en is huiselijk maar soms ook stug, weinig sociaal, drukdoend, opschepperig en overdreven

                Algemene voorbeelden


                Wie past het beste bij de haan als het maatje, liefje of voor een langdurige liefdesrelatie? In het algemeen is er een match qua liefde met de os.

                http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/astrologie/13449-chinese-liefdes-horoscoop-wie-past-bij-haan.html

                Hanen zijn niet zo tactvol en soms erg wispelturig. Ze hebben een waardige en gezaghebbende houding. Financieel zijn ze bekwaam.

                http://www.catharinaweb.nl/astrologie/chinese/haan.htm

                Woordfamilie


                Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


                B - deel van een vuurwapen

                haan 1.0

                afbeelding

                Bron: Hmaag
                ( CC BY-SA 3.0 )

                deel van een vuurwapen dat een slaande beweging maakt als de trekker wordt overgehaald en ervoor zorgt dat het patroon ontbrandt en het schot gelost wordt

                Semagram (extra betekenisinformatie)


                Een haan…

                is een deel

                • [Materiaal] is meestal gemaakt van metaal
                • [Geheel] maakt deel uit van een vuurwapen
                • [Functie] doet het patroon ontbranden waardoor het schot gelost wordt
                • [Beweegbaarheid] maakt een slaande beweging

                Algemene voorbeelden


                Bij de tweehandige methode wordt het wapen met één hand uit het holster getrokken, waarna er met de andere hand over de haan wordt geslagen (fanning), terwijl vinger de trekker reeds heeft aangetrokken.

                http://www.quickmac.nl/

                Bijman knikte begrijpend, en terwijl het hem te moede was alsof zijn hoofd vol champagne zat vertelde hij heel bedaard hoe hij vroeger eens, op vakantie in Italië, toen hij van zijn ouders een stuk speelgoed mocht uitkiezen, een prachtig, gedeeltelijk houten piratenpistool had gekozen dat hij, terug in Nederland, ook niet meer kon aanraken: het slaghoedje zat aan de zijkant, terwijl de pistolen die ze normaal gebruikten van zilver waren met de haan bovenop.

                Spitzen, Thomas Rosenboom,

                Met de duim wordt de haan gespannen, waarna het schot gelost kan worden.

                http://www.quickmac.nl/

                Woordfamilie


                Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


                Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen