krokodil


krokodil 1.0

afbeelding

Source: PetarM
( CC BY-SA 3.0 )

afbeelding

Source: Hbk33
( CC BY-SA 2.0 )

kruipend reptiel met een breed afgeplat lichaam, een gepantserde huid met schubben, een gespierde staart en een grote bek met tanden dat leeft in en rond ondiepe wateren waar hij zich rustig schuilhoudt en zijn prooi verrast door snel toe te happen
In het meervoud ook in toepassing op een familie uit de orde krokodilachtigen (Crocodilia), waartoe ook alligators, kaaimannen en gavialen gerekend worden.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een krokodil…

is een reptiel; is een dier

  • [Afmeting] wordt, afhankelijk van de soort, gemiddeld 1,5 tot ruim 7 m lang
  • [Geluid] gromt; maakt een grommend geluid
  • [Bouw] is gewerveld; heeft vier poten
  • [Deel] heeft een breed, afgeplat lichaam, een gepantserde huid met schubben, een gespierde staart en een grote bek met tanden; heeft 66 tot 84 tanden, die verankerd zitten in de kaakholten
  • [Voortplanting] legt eieren
  • [Plaats] leeft in waterrijke gebieden; leeft doorgaans in zoet water
  • [Woongebied] komt voor in Afrika, Zuidoost-Azië, Australië of Zuid-Amerika
  • [Leeftijd] kan, afhankelijk van de soort, tot 100 jaar oud worden
  • [Beweging] beweegt zich kruipend voort, terwijl zijn staart afwisselend van links naar rechts over de grond zwaait
  • [Gedrag] is een vleeseter; ligt doorgaans rustig in het water of aan de waterkant; verrast zijn prooi door snel toe te happen; kan soms een zomerslaap houden
  • [Onderscheid of tegenstelling] is groter dan een alligator en een kaaiman; heeft een bredere bek dan een gaviaal

Rijk Animalia; Dieren
Stam Chordata; Chordadieren
Klasse Reptilia; Reptielen
Orde Crocodilia; Krokodilachtigen
Familie Crocodylidae

Algemene voorbeelden


Een krokodil koestert zich graag in de zon. Dit heeft ze nodig omdat de zonnewarmte de lichaamstemperatuur doet oplopen. Hierdoor krijgt de krokodil de energie die nodig is om op jacht te gaan.

http://users.skynet.be/zoekheteensop/reptielen.htm

Als een krokodil een slachtoffer te pakken heeft, zal hij het vasthouden en onder water sleuren om het te verdrinken. Als een grote prooi eenmaal dood is, duwt de krokodil die vaak in een hol in de oever totdat de huid zacht is geworden en het vlees genoeg ontbonden is om er stukken af te bijten. De krokodil kan ook met een groot slachtoffer tussen zijn kaken om en om in het water rollen en zo proberen er stukken af te krijgen.

http://www.dessie.be/wildlife/krokodil.htm

De eend dobberde doelloos rond en Willem duwde hem in de richting van het strandje. Een krokodil bewoog. Franklin zag hoe de bek op luie wijze werd geopend. Vanuit bijna-stilstand schoot het dier verrassend een halve meter naar voren. Tegelijk rukte de kop opzij; de bek sloot om de eend heen.

Franklin, Thomas Lieske,

In het zuiden van Amerika is het al warm. Er zijn moerassen en tropische wouden. Er leven reigers, slangen en krokodillen.

http://www.bop.vgc.be/tijdschriften/wablieft/wab276/76idkdew.txt

Op het land bewegen krokodillen zich verschillend voort. Gewoonlijk lopen ze vrij makkelijk op hun wijd gespreid staande poten. Als het nodig is, kunnen ze hun snelheid verhogen door over te gaan in een schokkerige galop of door zich traag glijdend op hun buik voort te bewegen. In het water zijn het krachtige zwemmers. Hun stuwkracht komt niet van de poten, maar van de lange, sterke staart.

http://www.dessie.be/wildlife/krokodil.htm

Krokodillen liggen stil met de ogen net boven het water en ze happen onverwacht toe.

http://www.jongeren-en-depressie.org/ne/kind_verhalen.htm

Krokodillen zijn nu bijna overal ter wereld beschermd, maar helaas – en misschien wel verbazingwekkend in deze tijd van milieubewustzijn – is de verkoop van huiden nog altijd mogelijk en zeer winstgevend.

http://www.dessie.be/wildlife/krokodil.htm

Het krokodillenhuis was warm en vochtig. Een beetje benauwd. Misschien kwam het door haar toestand. Ze giechelde bijna hardop. De krokodillen lagen boomstammiger dan je nog dacht in een lang bassin. Het waren er verschrikkelijk veel. Ze durfde niet over het hekje te leunen. Sommige waren vast wel drie meter lang. Het leukste was nog wel, dat ze er allemaal verschillend uitzagen. Als je hier vaak kwam, zou je ze makkelijk leren herkennen. Sommige waren groen, andere bruin. Ook hun koppen verschilden. Brede, smalle, lange en korte snuiten.

Het wil nog maar niet zomeren, Hannes Meinkema,

Combinatiemogelijkheden


als subject bij een werkwoord


  • zwemmen

In een brede geul zwemt een krokodil voor ons uit, maar voor we een kans hebben om in de buurt te komen duikt hij onder water.

http://www.reisomdewereld.nl/middenamerika/costaricav1.html

De man kwam weer te voorschijn en klom over het hek. Ze stond er vlakbij. Deze keer zwommen de grootste krokodillen tot op een halve meter van de kant. Als hij een vis gooide hapten ze met hun kaken naar zijn uitgestrekte arm. Ze verhieven zich op hun staart tot het leek of ze rechtop stonden.

Het wil nog maar niet zomeren, Hannes Meinkema,

als object bij een werkwoord


  • een krokodil vangen
  • een krokodil zien

Een ervaren krokodillenjager heeft ooit verklaard dat de allereerste krokodil de lastigste is om te vangen.

Rupert: een bekentenis, Ilja Leonard Pfeijffer,

Een brutaal jochie schreeuwt dat hij een krokodil wil zien.

Meppeler Courant,

met adjectief ervoor


  • hongerige krokodillen
  • kleine krokodillen

Zebra's, gazellen, giraffes, olifanten, flamingo's en apen zijn niet gevaarlijk. Maar leeuwen, cheetahs en hyena's houden wel van een mals gnoetje op zijn tijd. Ook het oversteken van de grote Mara-rivier, die vol zit met hongerige krokodillen, is voor elke gnoe een waagstuk.

NRC,

Als gevolg van de wateroverlast wordt het meest het optreden van ziekten genoemd [...]. Ook worden genoemd: het sluiten van scholen of het noodgedwongen thuis moeten houden van schoolgaande kinderen, materiële schade aan huizen, gevaarlijke situaties door kaaimannen (kleine krokodillen) en slangen, die een droog plekje zoeken nabij of op erven, last van ongedierte bij ondergelopen erven, schade aan kleine groentetuintjes of het helemaal niet kunnen kweken van groenten en het niet kunnen houden van kippen.

http://www.fss.uu.nl/ca/cases/2000/case0026.htm,

  • wilde krokodillen

Vooral het vlees van wilde krokodillen valt in de smaak, vlees van gekweekte krokodillen wordt lager gewaardeerd. Krokodillenvlees is stevig, lichtgekleurd en is gemakkelijk te bakken en te koken.

http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i003876.html

met adjectivisch voltooid deelwoord


  • de opgezette krokodil
  • een opgezette krokodil

Meneer van Houten heeft een extra tafeltje met de stoelen eromheen nodig om al zijn souvenirs kwijt te kunnen. De oogjes van de opgezette krokodil glimmen loederachtig in het lamplicht.

De kus, Jan Wolkers,

In die oudkoloniale winkel in drogerijen en specerijen met een opgezette krokodil boven de toonbank en een kruidenzolder zo geurig als de pigmentkamer van De Kat kleurrijk is, voelde ik me een ware kruidenier.

Hier ben ik, Donald Niedekker,

  • gekweekte krokodillen

Vooral het vlees van wilde krokodillen valt in de smaak, vlees van gekweekte krokodillen wordt lager gewaardeerd. Krokodillenvlees is stevig, lichtgekleurd en is gemakkelijk te bakken en te koken.

http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i003876.html

in voorzetselgroep


  • een huid van een krokodil
  • de muil van een krokodil
  • de ogen van een krokodil

Een Hollandse jongen in de tropen is net een speldenkussen. Muggen, vliegen, horzels, wespen, spinnen, schorpioenen, in alle kleuren en maten komen ze op je af, soms lijken het wel vogeltjes. Ik heb met eigen ogen gezien wat er van zulke steken en beten komen kan. Ik heb een matroos gekend die een huid kreeg als van een krokodil.

De gelukkige, Mensje van Keulen,

Kijk maar uit, of je eigen hart wordt door een stelletje negers die Simba heten met de blote hand uit je borst gerukt en getransplanteerd naar de muil van een krokodil.

Uitgeverij Guggenheimer, Herman Brusselmans,

De relatief kleine ogen van een krokodil worden door oogleden beschermd.

http://communities.zeelandnet.nl/data/ivan/index.php?page=13=29585

met ander, nevengeschikt substantief


  • nijlpaarden, krokodillen
  • olifanten, krokodillen, nijlpaarden

De eerste helft van de reis werd afgesloten met een boottocht op het St.-Luciameer, een reservaat met nijlpaarden, krokodillen en talrijke vogels.

http://www.urania.be/php-txt/upload/jaar2002.pdf,

Er is meer dan genoeg te doen, hoewel de activiteiten soms wel prijzig zijn. Zo is er de 'Flight of the Angels', een 30 minuten vlucht over de Falls en de Zambesi. Behalve de Falls zie je dan ook het groot wild dat in en naast de Zambesi leeft. Olifanten, krokodillen, nijlpaarden en veel verschillende soorten vogels.

Meppeler Courant,

  • krokodillen en kaaimannen

Krokodillen en kaaimannen behoren tot de reptielengroep Crocodylia. Er bestaan veertien soorten krokodillen, zeven soorten alligators (waarvan er vijf kaaimannen genoemd worden) en één soort gavialen. Deze reptielen zijn carnivoren (vleeseters). Ze houden zich schuil in rivieren, meren en moerassen en grijpen elke prooi die hen voor de voeten komt.

http://users.skynet.be/zoekheteensop/reptielen.htm

  • soorten krokodillen

Het is bedroevend dat, na 200 miljoen jaar te hebben overleefd, veel soorten krokodillen nu aan het randje van uitsterven zijn gebracht door de mens. Ze zijn inmiddels een bedreigde diersoort in Afrika, Azië, Australië en Zuid-Amerika.

4519

Vaste verbindingen


Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


krokodil 1.1

afbeelding

Source: Gisling
( CC BY-SA 3.0 )

leer dat gemaakt is van krokodillenhuiden; krokodillenleer

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen 1.0 : 1.1

Semagram (extra betekenisinformatie)


Krokodil…

is leer; is een stof

      Algemene voorbeelden


      Backstage vertelde Dennis over zijn inspiratie: Asphalt Jungle, de film waarin Marilyn Monroe in 1950 schitterde. En dat leverde witte korsetten van krokodil op, een roze-rode jurk met een kruishoge split en een zwarte body met een lange sleep. Veel spektakel, maar weinig mode.

      http://www.telegraaf.nl/vrouw/mode_beauty/11407961/__Veel_spektakel__weinig_mode__.html,

      Woordfamilie


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      krokodil 1.2

      afbeelding

      Source: avlxyz
      ( CC BY-NC-SA 2.0 )

      vlees van een krokodil dat dient om te eten; krokodil als voedsel; krokodillenvlees

      Betekenisbetrekking


      metonymie
      Betrokken betekenissen 1.0 : 1.2

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Krokodil…

      is voedsel

      • [Kleur] heeft rauw een lichtroze kleur
      • [Smaak] wordt qua smaak vergeleken met kip
      • [Structuur] heeft een stevige structuur
      • [Functie] dient om te eten

      Algemene voorbeelden


      Eigen beest eerst. Dat vindt in ieder geval Jeremy Lock, baas van het restaurant Carnivore in Johannesburg. "Waarom zouden wij vreemde koeien moeten eten, wanneer we zelf beschikken over neushoorns, olifanten, krokodillen en ander eerlijk inheems gedierte?" Lock vindt de Afrikaners veel te bescheiden. Bij hem vind je dan ook trotse streekeigen kost, zoals krokodil met knoflook, impala met veenbessen en struisvogel met champignons op de kaart.

      De Standaard,

      Combinatiemogelijkheden


      als object bij een werkwoord


      • krokodil eten

      Men vertelde me dat je in Australië bijna alles kan eten: krokodil, slang, kangaroe, emoe, enz.

      http://home.tiscali.be/fr018787/travel/aussie.htm,

      Terwijl in sommige Poolse steden volgens Radio Warschau ratten bij bosjes uit hun schuilplaats komen en volgens Radio Oostenrijk de eerste van de naar schatting vijfhonderd Oostenrijkse bruine beren uit hun winterslaap ontwaken, protesteren dierenbeschermers tegen de nieuwste culinaire trend in Groot-Brittannië: het eten van kangoeroevlees, net als krokodil en struisvogel een populair gerecht in sommige restaurants in Londen.

      NRC,

      Woordfamilie


      Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


      krokodil 1.3

      voorstelling van een krokodil in een afbeelding, een knuffel, e.d.

      Betekenisbetrekking


      metonymie
      Betrokken betekenissen 1.0 : 1.3

      Semagram (extra betekenisinformatie)


      Een krokodil…

      is een voorstelling

          Algemene voorbeelden


          In 1933 kwamen de eerste Lacoste-tennisshirts op de markt, samen met een collectie hemden voor golf- en bootsport. Ondertussen is de krokodil uitgegroeid tot een van de meest bekende logo's ter wereld.

          De Standaard,

          Combinatiemogelijkheden


          met adjectief ervoor


          • de groene krokodil
          • een plastic krokodil
          • een opblaasbare krokodil

          Tennislegende René Lacoste is zaterdagvoormiddag in zijn woning in Saint-Jean-de-Luz in het Zuid-Franse Baskenland overleden. De Fransman, die ook naam verwierf met het sportartikelenmerk met de groene krokodil, was 92 jaar.

          De Standaard,

          's Avonds zat ik te eten naast een grote familie met een nakomertje dat ter bestrijding van zijn verveling een kleine, verder natuurgetrouwe plastic krokodil had meegenomen. Soms gaf hij de krokodil een boontje of een friet, maar daarmee kun je je tussen de grote mensen niet de hele maaltijd vermaken.

          NRC,

          Een opblaasbare bal, een leuke zwemband of een opblaasbare krokodil zorgen steeds voor veel waterpret en zijn bij ons voor een prikje te koop in een handige kartonnen verpakking.

          http://www.9maand.com/

          Woordfamilie


          Als deel van een afleiding


          krokodil 2.0

          ((vooral) in België)

          politicus met veel ervaring; politicus die weet hoe hij de zaken moet aanpakken en daarbij soms gehaaid te werk gaat

          Semagram (extra betekenisinformatie)


          Een krokodil…

          is een politicus; is een persoon

          • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is ervaren, wijs; is listig, gehaaid

            Algemene voorbeelden


            Mij als asociaal demoniseren? Dat gaat men er bij de Vlaming niet in krijgen. Tobback zei dat ooit - ten onrechte - over Verhofstadt. Als hij zegt dat ik asociaal ben, zeg ik: dat pakt niet. - U werpt de VLD op als grote vernieuwer, maar zelf bent u toch een voorbeeld van de oude generatie. U bent een krokodil die heeft meegedaan in het oude systeem. Ik heb geen benadeeld verleden. Ik heb bij voorbeeld als minister van Verkeer Sabena gered. Dat zit in het onderbewustzijn van de mensen.

            De Standaard,

            Combinatiemogelijkheden


            met adjectief ervoor


            • grote krokodillen
            • politieke krokodillen

            Opvallend is trouwens dat vooral de grote krokodillen van de grote partijen zich de jongste tijd bekeerd hebben tot dit voorstel. Tot voor kort kende het alleen verdedigers in de kleine partijen.

            De Standaard,

            Het voorstel van SP-voorzitter Tobback om in Vlaanderen niet langer met elf kiesarrondissementen maar met één grote Vlaamse kieskring te werken, klinkt aantrekkelijk [...]. Het zou de kiezer een grotere inbreng geven; hij kan dan voor of tegen de vorige premier of de belangrijkste oppositieleider stemmen en zo direkter mee beslissen over de volgende regering. Dit voorstel sluit ook beter aan bij de feitelijke machtsverhoudingen en de politieke werkelijkheid. De grote politieke krokodillen wíllen zich met elkaar meten. Nu kunnen ze dat alleen in de senaatsverkiezingen omdat ze alleen daar in heel Vlaanderen kunnen kandideren. Het gevolg daarvan is dat de machtigste politici in de Senaat zitten, terwijl het echte politieke debat plaatsheeft in de Kamer.

            De Standaard,

            Vaste verbindingen


            krokodil 3.0

            (neologisme)

            vooral in Rusland populaire harddrug die wordt gemaakt van codeïne, zwavel, benzine en jodium, die relatief goedkoop kan worden vervaardigd en zeer schadelijk is voor de gezondheid

            Semagram (extra betekenisinformatie)


            Krokodil…

            is een drug

            • [Samenstelling] wordt gemaakt van codeïne, zwavel, benzine en jodium
            • [Plaats] is vooral in Rusland populair
            • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is zeer schadelijk voor de gezondheid
            • [Gebruikswijze] wordt in het lichaam geïnjecteerd
            • [Gevolg of resultaat] veroorzaakt gangreen

            Algemene voorbeelden


            Krokodil (nagemaakte verontreinigde desormorphine) is een afgeleide van morfine. Het heeft kalmerende en pijnstillende werking. De werking is veel sterker dan morfine. Het is een tijdje geproduceerd door de geneesmiddelenfabrikant Roche maar al gauw van de markt gehaald o.a. vanwege de verslavende werking.

            http://www.jellinek.nl/informatie_en_advies/vraag_en_antwoord/vraag/800/Wat-is-krokodil-poor-man-s-heroin,

            'Krokodil' is de nieuwe zelfmaakdrug voor arme jongeren in Rusland. Het is levensgevaarlijk, je huid gaat er van rotten, maar het kost bijna niets en is daarom erg geliefd. Hoestdrankje, benzine, jodium en zwavel laten pruttelen tot een dikke plak. Het kost bijna niets, maar heeft ook een vernietigende werking op het lichaam. 'Het breekt alles af', aldus Kysia Hekster NOS-correspondent in Rusland. 'Als je bent begonnen met gebruiken leef je nog een jaar, misschien twee,' vertelt de verslaggeefster. 'Het vreet je vlees op er komen diepe gaten in je huid tot op het bot en het stinkt verschrikkelijk.' Er zijn naar schatting een miljoen 'krokodil' verslaafden in Rusland, maar door gebrek aan afkickcentra kan de overheid niet adequaat optreden.

            http://www.ad.nl/ad/nl/1013/Buitenland/article/detail/2616161/2011/07/09/Krokodil-veroorzaakt-duizenden-slachtoffers.dhtml,

            Krokodil is Ruslands nieuwste zelfmaakdrug en naar schatting gebruiken 1 miljoen Russen de drug. Het belangrijkste ingredient codeïne is makkelijk in iedere apotheek te krijgen zonder recept.

            http://nos.nl/op3/artikel/303658-zelfmaakdrug-krokodil-nu-ook-in-duitsland.html,

            Na Rusland lijkt de goedkope, maar vooral levensgevaarlijke zelfmaakdrug Krokodil overgewaaid naar Duitsland. Volgens de krant Der Spiegel is de drug in het Ruhrgebied opgedoken.

            http://nos.nl/op3/artikel/303658-zelfmaakdrug-krokodil-nu-ook-in-duitsland.html,

            De naam krokodil voor de home-made desomorfine is niet toevallig gekozen. Op de plekken waar men het inspuit verschaalt de huid en krijgt het een groenige kleur. Getroffen aderen barsten open en het omringende weefsel sterft af (necrose). Gangreen is het algemene gevolg en amputatie het laatste redmiddel. Net als bij de beet van een krokodil schijnt de drug de gebruiker niet los te laten tot het slachtoffer dood is.

            http://www.grenswetenschap.nl/permalink.asp?i=8337

            Woordfamilie


            Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


            Etymologie


            Aard herkomst inheems of leenvertaling
            Vroegste datering 2010