rudiment

"Tot de zevende week van de embryonale ontwikkeling zijn het vrouwelijke en het mannelijke lichaam uiterlijk volkomen gelijk gevormd, beide zijn in aanleg biseksueel. In de zesde tot achtste week verschrompelt de tegenovergestelde geslachtelijke aanleg tot kleine rudimenten. Deze rudimenten, deze resten van de orgaanstructuur van het andere geslacht, herinneren er echter levenslang aan dat de mens in aanleg eigenlijk androgyn is."

Moderne walvissen bezitten nog steeds een rudimentaire bekkenstructuur, hetgeen verwijst naar een verleden toen hun voorouders nog op het land leefden (een bekken heeft voor een volledig aquatisch dier geen nut). Sommige creationisten proberen zich hieruit te redden door te beweren dat dit geen rudimenten zijn, en dat de schepper deze beenderen daar heeft geplaatst als bescherming voor vitale organen.

Alle slangen stammen van hagedissen af. In de loop van de tijd hebben ze zich ontwikkeld tot reptielen zonder poten die zich kronkelend voortbewegen. Slechts bij sommige soorten vindt men nog rudimentaire skeletdelen van bekkenbeenderen en achterpoten. Bij enkele reuzenslangen vind je in het achterste deel van de buik, in de buurt van de anusspleet, rudimenten van de poten.

Zo bestaat een deel van ons DNA uit rudimenten van bepaalde virussen, die onze voorouders in de loop van miljoenen jaren hebben geïnfecteerd en waarvan erfelijk materiaal is blijven 'hangen'.

Bij de mens is deze duikreflex minder uitgesproken. De gemeenschappelijke voorouder van walvissen en mensen moeten we zoeken in een periode van zeker 100 miljoen jaren geleden. Hebben we dit gedrag misschien nog als rudiment van deze voorouders? Er zijn aanwijzingen dat deze duikreflex optreedt tijdens het geboorteproces.

Zo heeft een regelmatig Grieks werkwoord ongeveer tienmaal zoveel vormen die tot de 'modus indicativus' (indicatief, aantonende wijs) gerekend worden als vertegenwoordigers van de 'modus infinitivus' (infinitief, onbepaalde wijs), terwijl verder bij de indicatief de categorieën 'persoon' en 'getal' een rol spelen en bij de infinitief niet. Maar als de klassieke termen op het Nederlands worden toegepast, is het verschil tussen de categorieën die met de term 'wijs' aangeduid worden, nog veel groter. Dit valt met name op bij de categorie 'modus conjunctivus' (conjunctief, aanvoegende wijs), die in de klassieke talen een behoorlijke vormenrijkdom bezat en geregeld gebruikt werd (zij het in mindere mate dan de indicatief), maar in het Nederlands vergeleken met de indicatief morfologisch en wat het gebruik betreft, niet meer dan een rudiment is. Ook de vierde 'wijs', de 'modus imperativus' (imperatief, gebiedende wijs) is arm aan vormen, maar in het gebruik is deze categorie niet uitzonderlijk.

Dan laat ze haar hand langs de gladde stam van de eik glijden met aan de achterkant het verweerde plankje en de roestige schroef, rudimenten van Bas' oude boomhut.

Quarles van Ufford noemt verder het nabijgelegen 'Engelse tuintje', waarvan in 1978 alleen de rudimenten nog aanwezig waren. 'Ik wilde het helemaal restaureren, maar geleerden vonden er grassen die alleen daar nog groeiden in Nederland.'

Persoonlijk kies ik voor het 'Musée des docks Romains', dat zijn bestaan vreemd genoeg dankt aan de Tweede Wereldoorlog en met name het bombardement dat in 1943 een groot deel van de oude stad verwoestte. Toen men aan de wederopbouw begon kwamen rudimenten van de Romeinse bewoning aan het licht, zodat men redelijk goed kon reconstrueren hoe Marseille er in de Romeinse tijd uit moet hebben gezien.

Ook voor de leerkrachten was de drempelvrees weg: de "vaste waarden" waren al eens komen opdagen voor de deliberatie van de "bijkomende proeven" (lees: herexamens) terwijl de werkgroep "Beginnende leerkrachten" de nieuwkomers vergaste op een infosessie en hun in een mum van tijd de rudimenten van de MMI-schoolorganisatie diets maakte.