tonijn 1.0
( Publiek domein )
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een tonijn…
is een vis; is een dier
- [Afmeting] kan, afhankelijk van de soort, 1 tot meer dan 4 m lang worden
- [Kleur] is donker gekleurd op de rug, bv. donkerblauw of blauwgrijs, en zilverwit op de buik en flanken
- [Vorm] heeft een min of meer amandelvormig lichaam
- [Bouw] heeft een krachtig gebouwd lichaam; is gewerveld
- [Deel] heeft een sikkelvormige staart, heeft stekelvinnen, waaronder twee rugvinnen, en heeft achter de rugvin en de aarsvin kleine stabilisatievinnetjes
- [Functie] is een populaire vis voor de consumptie
- [Voortplanting] legt eieren
- [Plaats] leeft in zout water; leeft dicht onder het wateroppervlak
- [Woongebied] leeft in tropische en subtropische zeeën, bv. de Middellandse Zee, en komt soms tot in de Noordzee
- [Leeftijd] kan als geelvintonijn 7 jaar oud worden en als blauwvintonijn 15 tot 30 jaar
- [Gewicht] is een zware vis; kan wel 500 kg of meer wegen
- [Deskundigheid of vaardigheid] kan zeer snel zwemmen met snelheden van wel 75 km/u
- [Behandeling of bewerking] wordt gevangen met grote netten, met lijnen, of met hengels; wordt in moten, stukken gesneden, of versnipperd tot snippers, en wordt ingeblikt, of wordt gefileerd en tot filets gesneden voor verse consumptie
- [Gedrag] is een vleeseter; houdt zich vaak wentelend aan het wateroppervlak op, alsof hij aan het zonnebaden is
| Rijk | Animalia; Dieren |
|---|---|
| Stam | Chordata; Chordadieren |
| Klasse | Actinopterygii; Straalvinnigen |
| Orde | Perciformes; Baarsachtigen |
| Familie | Scombridae; Makrelen |
| Geslacht | Thunnus |
Algemene voorbeelden
'Die met de vrolijke slag in zijn staart,' wees hij, terwijl zijn blik bleef rusten op een levensgrote tonijn, met zijn sikkel van een staart en de symmetrie van het hele lichaam.
Tonijnen warmen zich op in de zon en duiken bij zonsopgang. De koudbloedige status van tonijnen is betrekkelijk. Alleen al door de activiteit van hun spieren worden deze roofvissen wat warmer. Maar bij blauwvintonijnen (Thunnus macoyii) is gevonden dat zij ook door zonnebaden hun temperatuur verhogen.
Tonijnen worden voornamelijk in de Grote Oceaan met netten, lijnen of hengels gevangen.
In de kringloop van de natuur dient plankton als voedsel voor scholen sardines. Die sardines worden gegeten door de tonijn, die op zijn beurt ten prooi valt aan marlijn en zwaardvis.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- tonijn vangen
Als tonijnvissers de bindende internationale regels en afspraken zouden naleven, zou alle tonijn worden gevangen op een dolfijnvriendelijkere manier.
De kilometers lange netten zijn bedoeld om zwaardvis en tonijn mee te vangen, maar omdat ze verticaal in zee staan, raken ook andere dieren verstrikt in de drijfnetten.
Voor de tonijnvissers volstaat het dus om een groep dolfijnen te volgen - wat niet zo moeilijk is - als ze tonijn willen vangen.
in voorzetselgroep
- op tonijn vissen
Vissen op tonijn rond dolfijnen is namelijk verboden of aan banden gelegd.
Vaste verbindingen
Woordfamilie
Als deel van een afleiding
Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen
Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen
tonijn 1.1
Betekenisbetrekking
| Betrokken betekenissen | 1.0 : 1.1 |
|---|
Semagram (extra betekenisinformatie)
Tonijn…
is voedsel
- [Kleur] is bruinroze
- [Smaak] smaakt meer naar vlees dan naar vis
- [Behandeling of bewerking] wordt op verschillende manieren bereid en gegeten: uit blik, verwerkt in salades en pasta's, of als broodbeleg; wordt vers en rauw gegeten, in stukjes met een sausje als sushi, of in flinterdunne plakjes als viscarpaccio; wordt vers en gebakken of gegrild gegeten als steak
- [Gelijkenis] heeft een structuur en kleur die op rundvlees of kalfsvlees lijkt, vandaar dat men ook spreekt van tonijnsteak, tonijnbiefstuk en tonijncarpaccio
Algemene voorbeelden
De vis leent zich tevens om te worden gebakken en is over het algemeen heel makkelijk en snel te bereiden. Slechts enkele minuten aan beide kanten is lang genoeg, want tonijn is namelijk op z'n best als deze mooi rose van binnen is.
Tonijn kan, net als biefstuk, van praktisch rauw tot volledig doorbakken worden gegeten; ik geef de voorkeur aan iets daartussen, zij het dichter bij 'rauw' dan bij 'doorbakken'.
Japanse sushischotel met o.a. zalm, tonijn, garnalen.
Combinatiemogelijkheden
met adjectief ervoor
- verse tonijn
De Keuringsdienst schat dat van alle verse tonijn die de consument koopt minimaal de helft is behandeld via de koolmonoxidemethode. Volgens een woordvoerder van de dienst wordt de consument misleid omdat oude tonijn met een bruine kleur er door de behandeling uit gaat zien als een verse vissteak met een helderrode of oranje kleur.
met adjectivisch voltooid deelwoord
- gegrilde tonijn
Medewerkers van het ziekenhuis werden eind september ziek na het eten van gegrilde tonijn.
met substantief ervoor
- een blikje tonijn
- een broodje tonijn
- een moot tonijn
- een plakje tonijn
Hier betrapte het personeel hem op het stelen van twee reepjes chocola en wederom twee blikjes tonijn.
Ze beet een stuk uit haar broodje tonijn, kauwde en slikte, haastig op weg naar haar volgende zin.
Maar ook dunne plakjes tonijn, besprenkeld met olijfolie en citroensap en bestrooid met zout, peper en groene kruiden worden tegenwoordig geserveerd als variatie op de Italiaanse carpaccio van rauwe biefstuk.
Er wordt niet vreemd opgekeken als er naast een Bretons kippenpootje een moot tonijn wordt neergelegd, vergezeld van lamskarbonaadjes avec couscous.
in voorzetselgroep
- met tonijn
Om drie uur at hij een stuk brood met tonijn.
En bij kinderfeestjes laat ze de kinderen zelf koken: tagliatelle met tonijn.
met voorzetselgroep
- tonijn in blik
De steen op het graf was rozig, als de kleur van tonijn in blik.