woke


woke 1.0

(neologisme)

alert op mogelijke maatschappelijke misstanden, zoals racisme en discriminatie, en proberend die te vermijden; ook: behorend bij iemand die woke is; maatschappelijk bewust; maatschappijkritisch
Het Engelse bijbehorende zelfstandige naamwoord wokeness wordt soms ook gehoord in het Nederlands. Woke komt o.a. vaak voor in de context van de zelfstandige naamwoorden inclusiviteit en diversiteit. Het woord wordt geassocieerd met de linkerkant van het politieke spectrum en heeft voor sommigen een negatieve betekenis.
Zie ook : inclusiviteit

Algemene voorbeelden


'Woke betekent wakker. Dat je je eigenlijk heel erg bewust bent van wat er allemaal speelt in de maatschappij,' legde curator Stéphanie Afrifa uit. Om eraan toe te voegen dat ze wokeness vooral onder de jonge generatie ziet toenemen.

https://www.youngworks.nl/wat-is-woke/,

Combinatiemogelijkheden


met substantief


  • een woke dichter
  • een woke gast
  • een woke persoon
  • woke goudeneeuwers

Het pronkstuk van Apple TV+ toont Emily Dickinson als een woke, twerkende en hallucinerende dichter.

https://focus.knack.be/entertainment/tv-radio/emily-dickinson-die-vloekt-twerkt-en-opium-neemt-nu-te-zien-op-appletv/article-normal-1533073.html,

'Wat een woke gast', zegt jongste zoon als we 's avonds even naar een praatprogramma op tv kijken. Een van de voordelen van een tiener in huis is dat je als volwassene soms verrast wordt door woorden die je in conversaties met leeftijdsgenoten niet hoort.

https://www.trouw.nl/nieuws/woke-gasten-verrijken-onze-taal~be1d0108/,

Ook als je maar in één gediscrimineerde categorie thuishoort, ontsnap je aan veel. Maar je kan een woke persoon worden, met 'woke' als de verleden tijd van 'wake up'. Anousha Nzume verklaart: 'Woke komt uit de VS en is een korte omschrijving van knowing what's going on. Het snappen'. Je bewust zijn van het maatschappelijke systeem waarin we leven en hoe discriminatie en sociale onrechtvaardigheid werkt.

https://wetenschaapjes.wordpress.com/2018/03/02/ben-jij-een-woke-persoon/,

Fokke en Sukke zijn woke Gouden-Eeuwers. "We verdienen wel lekker." "Maar we hebben ontzettende last van grachtenpandschaamte."

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/09/14/zijn-woke-gouden-eeuwers-a3973345,

met bijwoord


  • behoorlijk woke
  • woke genoeg
  • heel erg woke

In de nieuwe roman van Ronald Giphart lezen we hoe de zes jongens [...] hun bierbrouwerij Alle Tijd oprichten en uitbouwen tot een bescheiden imperium. [...]. In eerste instantie klinken de mannen behoorlijk woke. Het waren al geen macho's, en na #MeToo lijken ze het belangrijk te vinden zich aan de veranderende opvattingen aan te passen.

https://www.groene.nl/artikel/bromance-2019-11-06,

De wokers in de VS schieten soms zo ver door dat ook linkse intellectuelen en artiesten het ervan op hun zenuwen krijgen. In de woorden van komiek Dave Chappelle: "Je kunt tegenwoordig blijkbaar nooit woke genoeg zijn."

Gazet van Antwerpen,

Wie bang was dat Mercedes onder de nieuwe CEO Ola Källenius wel heel erg woke en EV-gericht aan het worden was: geen zorgen. De Duitsers kunnen nog steeds enorme asobakken maken.

https://autobahn.eu/artikel/55626/mercedes-amg-gls-63-4matic-is-een-ware-dreckschleuder,

met werkwoord


  • woke doen
  • woke worden
  • woke zijn

Al in 1972 had Panorama een witte Piet en een zwarte Sint op de cover. Maar, zeggen ze er snel bij - dat was níét om woke te doen.

Panorama,

DWDD wilde in zijn laatste week nog eens terugblikken op het afgelopen seizoen. [...]. Zoek er dan gevarieerde mensen bij, in elk geval óók types die een beetje licht, lucht en relativering kunnen aanbrengen, zou ik denken. [...]. Maar nee. Drie tamelijk onbekende millennials, Adriaan van Dis en Lilianne Ploumen die samen eendrachtig van mening waren dat Nederland 'woke' werd en 'verinnerlijkte'. Dat vrouwen zich eindelijk bevrijden van de man, in wie ten diepste een Trumpviezerik schuilt en ook Belgenmoppen anno 2018 echt niet meer kunnen.

https://krantenbankzeeland.nl/issue/pzc/2018-03-29/edition/null/page/20?query=woke,

Mannenbladen zijn woke: geen bikini meer op de voorpagina? [...]. Niet ieder blad hoeft genderneutraal of 'woke' te zijn, vindt Ali. De schrijver vindt het goed dat vrouwen minder als lustobject worden afgebeeld, maar er mogen wat hem betreft ook gewoon bladen verschijnen voor mannen die zich écht man voelen. "De meerderheid van de populatie is een heteroseksuele man die graag naar vrouwen kijkt."

https://www.nporadio1.nl/cultuur-media/21155-mannenbladen-zijn-woke-geen-bikini-meer-op-de-voorpagina,

Wokeness wordt vaak in verband gebracht met politieke correctheid. Je zou het kunnen zien als de hedendaagse, salonfähige variant ervan. Maar waar de term politieke correctheid vaak spottend wordt gebruikt om overgevoeligheid in het politieke debat mee aan te duiden, vooral vanuit rechtse hoek, is 'woke zijn' – in links-progressieve kringen althans – eerder een positieve bevestiging van die gevoeligheid; een teken dat je je bewust bent van je eigen privileges en oog hebt voor sociale structuren die ongelijkheid in de hand werken.

https://www.vn.nl/woke-is-geen-wedstrijd/,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als deel van een afleiding


Overige woordfamilieleden


Etymologie


Aard herkomst leenwoord
Vroegste datering 2016
Omstandigheden opkomst Na de rellen die volgden op de dood van Michael Brown, die in 2014 in de Amerikaanse stad Ferguson werd doodgeschoten door een witte politieagent, werd de uitdrukking stay woke door de Black Lives Matter-beweging gebruikt als oproep om wakker en alert te blijven, om de ogen niet te sluiten voor raciale ongelijkheid. Deze betekenis heeft zich in het Nederlands verruimd tot 'alert zijn op mogelijke maatschappelijke misstanden'.
Brontaal Amerikaans-Engels
Vorm in brontaal woke
Betekenis in brontaal idem
Bijzonderheden Het Engels kent ook de oudere betekenissen 'wakker, ontwaakt' en 'bij de tijd'.

woke 2.0

(neologisme)

maatschappelijke beweging van mensen die zeer alert zijn op mogelijke maatschappelijke misstanden, zoals racisme en discriminatie, en die proberen te vermijden; maatschappijkritische beweging
Ook gebruikt als verzamelwoord voor alle mensen die woke zijn.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Woke…

is een maatschappelijke beweging; is een beweging

  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] bevindt zich doorgaans aan de linkerkant van het politieke spectrum
  • [Attitude] is tegenstander van elke vorm van racisme en discriminatie; is voorstander van o.a. gendergelijkheid en inclusiviteit
  • [Waardering] wordt door sommigen als overmatig politiek correct beschouwd

    Algemene voorbeelden


    Een 'partijlijn' ziet Van Oenen ook in de commotie rond Joris Luyendijks boek De zeven vinkjes. "Hij noteerde de privileges die hij genoot, die vrouwen, mensen van kleur, lhbtqi+'ers, immigranten of vluchtelingen zijn ontnomen. Woke neemt het voor hen op, waarbij ze vermanend optreedt tegen hen die dat inzicht nog niet deelachtig zijn. Luyendijk had dat inzicht wel. Dus moest hij zich gedeisd houden, zijn spreekrecht afstaan en boete doen.

    Trouw,

    Blanquer hechtte bijzonder aan de laïcité, de Franse opvatting van de scheiding van kerk en staat, en was erg kritisch over de opmars van 'woke' in het hoger onderwijs.

    Trouw,

    Het verhaal speelt zich af in een ongedefinieerd universum, met een mix van Britse en Amerikaanse schooltoestanden, mooie plekken zonder plaatsnaam, en gezinnen die variëren van oldskool tot 21ste-eeuwse toonbeelden van woke en diversiteit. Over alles is diep nagedacht. En daar kunnen we niet tegen zijn.

    De Standaard,

    'De meeste jonge Marokkanen verklaren je zot als je begint over genderneutraliteit.' Hoe duidt u die koerswijziging? 'Ik wijt die shift aan de hegemonie van de Verenigde Staten. De Critical Race Theory daar is een academische stroming die degelijk onderzoek gedaan heeft naar de effecten van ras en cultuur op de maatschappij. Maar woke heeft die inzichten overgenomen en gepopulariseerd op een manier die niet altijd recht doet aan dat onderzoek.

    De Standaard,

    Aanvankelijk werd wokespook in twee woorden geschreven of met een streepje ertussen, maar de parafrase 'het spook van woke', die ook wordt aangetroffen, doet vermoeden dat 'woke' in wokespook niet als adjectief (zoals in 'de woke elite') fungeert, maar als zelfstandig naamwoord.

    Trouw,

    Woke heeft bewonderenswaardige emoties, maar doet afstand van universalisme, zegt moraalfilosoof Susan Neiman.

    https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/woke-heeft-bewonderenswaardige-emoties-maar-doet-afstand-van-universalisme-zegt-moraalfilosoof-susan-neiman~b660abb0/,

    Het boeit me allemaal niet meer. Woke heeft gewonnen!

    Fok!,

    Woordfamilie


    Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


    Overige woordfamilieleden


    Etymologie


    Aard herkomst leenwoord
    Vroegste datering 2022
    Brontaal Engels
    Vorm in brontaal woke
    Betekenis in brontaal idem
    Samenhangende woorden (betekenis) diversiteit; inclusiviteit; wokisme