zondebok 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een zondebok…
is een persoon
- [Functie] dient om diegenen die een sanctie eisen tevreden te stellen, en om andere verantwoordelijken voor een fout buiten schot te houden
- [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is vaak zelf niet de enige schuldige voor wat er verkeerd gaat, of heeft er soms helemaal niets mee te maken
- [Behandeling of bewerking] krijgt als enige de schuld van iets wat fout loopt en wordt daarvoor gestraft; wordt vaak bij wijze van sanctie uit zijn positie verwijderd
Algemene voorbeelden
'En de boeren in Zuid-Afrika die door de Engelsen in concentratiekampen uitgehongerd en gemarteld zijn? De leren, de Indiërs door de Engelsman uitgemoord. En onze jongens in de loopgraven van veertien-achttien? Daar spreekt ge niet over. Daar hebt ge geen traantje voor over. Er moeten altijd zondebokken zijn, en nu zijn dat de joden.' 'Altijd, papa?' 'Omdat er altijd zondebokken moeten zijn, hoort ge niet goed? Dat is het leven. 't Is hard als ge 't zelf moet zijn, maar er is iets als geluk en geen geluk in 't leven.'
De slachtoffers waren of potentiële dwarsliggers - kinderen die duidelijk intelligenter waren dan de leerkracht, bijvoorbeeld - of de zwaksten in de klas, de geboren zondebokken: uitzonderlijk lelijke kleine meisjes of buitenlanders of zenuwpezen met moeilijkheden thuis.
Kenmerken van de zondebok. De zondebok is vaak lichamelijk zwakker dan gemiddeld en heeft een negatief zelfbeeld; ziet zichzelf dus als waardeloos en onaantrekkelijk.
De opgekropte frustraties kunnen zich bij gebrek aan democratische kanalen politiek niet ontladen. Het is tegen die achtergrond erg gemakkelijk alles af te schuiven op zondebokken, in de eerste plaats de rijkere Chinezen, van wie velen christenen. Zij symboliseren de kloof tussen arm en rijk.
Combinatiemogelijkheden
als object bij een werkwoord
- een zondebok aanwijzen
- een zondebok creëren
- een zondebok nodig hebben
- een zondebok offeren
- een zondebok vinden
- een zondebok zoeken
- van iemand de zondebok maken
Ze [...] maken zich een voorstelling van hoe het er nu binnen in al die broekjes en luiers uit zal zien. Slaapgebrek bonkt in hun hoofden [...]. En de man dreigt te bezwijken, hij wordt kwaad. Hij zoekt een zondebok en vindt die in al die fabrikanten van fraaischijnende baby-artikelen met hun leugenopdruk. 'Luiers, pampers, billies, babyzalf, baby-olie, baby-poeier, bijdehandjes, strikslipjes, het gaat toch eigenlijk allemaal over stront! Maar lees jij dat ergens? Ik niet!'
Hij maakte de fout duurbetaalde mensen van buitenaf binnen te brengen, waardoor er binnen het bedrijf vetes ontstonden en vuile afrekeningen plaatsvonden. En hij smeet met geld. Toen hij toch met eigen ideeën en projecten naar voren kwam, heeft men van hem de zondebok gemaakt.
Ergens tussen marketing en research ging er iets fout, maar volgens Unilever-topman Tabaksblat is er geen duidelijk zondebok aan te wijzen.
Ook kunnen met behulp van incorrecte uitspraken zondebokken worden gecreëerd wanneer de gehele minderheidsgroep wordt aangesproken op het afwijkend gedrag van een minderheid uit haar midden.
Mensen hebben vaak een zondebok nodig om hun eigen fouten te verklaren.
Het Europees kampioenschap voetbal wordt al in mei gespeeld. Robotvoetbal wel te verstaan [...]. Het eindsignaal is het begin van een volksfeestje. De Iraanse vlag wordt gezwaaid [...]. De italiaanse verliezers hebben het er maar moeilijk mee en al snel vinden ze een zondebok. In eigen gelederen. De coach krijgt de schuld, waardoor in ieder geval op dat gebied Robocup '99 de vergelijking met het echte mensenvoetbal glansrijk kan doorstaan.
in voorzetselgroep
- naar een zondebok zoeken
- naar zondebokken zoeken
- op zoek zijn naar een zondebok
Naarmate de overheid terugtreedt en het parlement in mindere mate wordt beschouwd als de vertegenwoordiging van de samenleving, volstaan de daar verzamelde 'verantwoordelijken' niet meer om alle verantwoordelijkheid te torsen die nu in de samenleving circuleert. De niet-toegewezen verantwoordelijkheid stapelt zich daarom op, als springstof die elk moment kan exploderen. In zo'n samenleving zal naar zondebokken worden gezocht. 'De politiek', 'de elite', 'het establishment' blijven aangewezen plekken om die te vinden.
- iemand tot zondebok maken
- iemand tot zondebok verklaren
Maar kamerlid Patrick Devidjian van de RPR, die niet bekend staat als een onvoorwaardelijke Juppé-getrouwe, zei dat het "onbehoorlijk" zou zijn de premier tot zondebok te maken, omdat hij de moed heeft gehad de sanering aan de pakken van de zwaar deficitaire sociale zekerheid, waarvan ook de oppositiepartijen achter de hand toegeven dat ze dringend nodig is.
Lieske identificeert zich graag met de buitenstaander, de sociaal zwakkere die al te makkelijk door de rest tot zondebok wordt verklaard, maar emotioneel gezien de rijkere persoonlijkheid heeft.
voorafgegaan door als
- iemand als zondebok aan de kant zetten
- iemand als zondebok aanwijzen
- iemand als zondebok afschilderen
- iemand als zondebok behandelen
- iemand als zondebok bestempelen
- iemand als zondebok gebruiken
- iemand als zondebok laten vallen
- iemand als zondebok misbruiken
- iemand als zondebok naar voren schuiven
- iemand als zondebok nawijzen
- iemand als zondebok offeren
- iemand als zondebok opvoeren
- iemand als zondebok slachtofferen
Het wantrouwen is bijzonder groot bij mensen die [...] die nog moeilijk grenzen kunnen stellen aan hun verwachtingen en die zwak betrokken zijn bij het sociale leven. De schuld daarvoor volledig afschuiven op de politiek, al het wantrouwen naar de overheid kanaliseren, zoals het populisme dat typisch doet, is misleidend. De politiek wordt dan als zondebok gebruikt en de aandacht wordt afgeleid van de echte oorzaken van het onbehagen.
Is Guy Coëme, de destijds veelbelovende ster aan het PS-firmament, geslachtofferd als zondebok voor het niet-kosjer gedrag van een hele politieke generatie?
Nu blijft het onduidelijk welke houding de EU-partners aannemen met betrekking tot het diplomatieke conflict tussen Nederland en Turkije. Dat geeft Turkije niet alleen de mogelijkheid om Nederland als de grote zondebok af te schilderen, maar ook om het met politieke en economische sancties eenzijdig onder druk te zetten.
De vereniging vindt het onaanvaardbaar dat kolonel Luc Marchal, de Belgische bevelhebber in Rwanda in april 1994, of de VN als zondebok worden opgevoerd.
Turkije bestempelt Nederland wat al te eenzijdig als zondebok.
Wij begrijpen dan ook helemaal niet waarom de burgemeester nu plotseling de milieubeweging als zondebok naar voren schuift in zijn communicaties met de pers.
Opmerkelijk vond ik een bericht over de partij die haar functionarissen achter de schermen als zondebokken laat vallen.
Als grote zondebok wordt steevast de concurrentie uit de lage-lonenlanden aangewezen.
- als zondebok dienen
- als zondebok dienst doen
- als zondebok fungeren
Veel kritiek is er op de Europese Commissie. Die is soms terecht, maar vaak dient de Commissie ook als zondebok. Vrijwel alle nationale regeringen die zelf beslissingen op Europees niveau hebben genomen maar vervolgens in hun eigen land tegenwind krijgen, wijzen dan de Europese regelgeving als schuldige aan.
Krijger heeft het gevoel dat hij als zondebok fungeert.
overig
- de zondebok worden
- de zondebok zijn
"Ik vind het een rot-boodschap om te brengen, maar het kan niet zo zijn dat de winkeliers straks de zondebok worden omdat de prijzen omhoog gaan", waarschuwt secretaris Els Prins van MKB-Nederland.
De administratie en haar ambtenaren zijn altijd de zondebok en het kind van de rekening geweest; zij en de politiek.