kerstman/Kerstman


A - Als eigennaam

Kerstman 1.0

(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)

folkloristische figuur met een grote, witte baard en een rood-wit pak, die in een door rendieren voortgetrokken arrenslee kerstgeschenken komt brengen; folkloristische figuur uit de kersttraditie
De grens tussen Kerstman als eigennaam en kerstman als soortnaam is niet altijd even scherp te trekken. In een zin als 'De kinderen gaan met de kerstman op de foto', bijvoorbeeld, kun je de kerstman interpreteren als de folkloristische figuur, maar ook als de persoon die de Kerstman speelt.

Semagram (extra betekenisinformatie)


De Kerstman…

is een persoon

  • [Uiterlijk] heeft een uiterlijk dat per land of traditie kan verschillen, maar is het bekendst in de Amerikaanse versie, waarin hij doorgaans vrij klein en gezet is, een grote, witte baard heeft en een rode muts en een rood pak draagt die met wit zijn afgezet
  • [Herkomst of oorsprong] is onder andere terug te voeren op de figuur van Sinterklaas, wat zijn Amerikaanse naam Santa Claus verklaart
  • [Woongebied] woont volgens sommige tradities op de Noordpool, volgens andere in Finland of Groenland
  • [Leeftijd] is oud
  • [Tijd] komt met Kerstmis zijn geschenken uitdelen
  • [Eigenschap of hoedanigheid algemeen] is een folkloristische, fictieve figuur
  • [Geslacht] is een man
  • [Activiteit of handeling] rijdt of vliegt in een door rendieren getrokken arrenslee om kerstgeschenken te brengen; roept herhaaldelijk 'Ho, ho, ho!' of rinkelt met een grote bel

Algemene voorbeelden


IJslanders hebben een kerststal vol trollen. Die trollen brengen in de kerstnacht cadeaus. Uit Amerika komt de Kerstman: Santa Claus. Rendieren trekken zijn arrenslee vol geschenken door de lucht. Franse en Portugese kinderen zetten hun schoen onder de boom.

http://www.kbspirouette.nl/kinderen/hoezitdat/hoezitdat.htm

Je hoort het wel vaker dat dikke mensen het synoniem zijn van vrolijkheid en gezelligheid. Dat zou best wel eens kunnen, maar feit is dat te dik zijn slecht is voor miljoenen mensen in de wereld. Het is daarom niet meer van deze tijd dat de Kerstman nog steeds te dik is.

https://joop.bnnvara.nl/opinies/lieve-dikke-kerstman-het-is-tijd-om-te-sonja-bakkeren,

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • de Kerstman ontmaskeren
  • Kerstman spelen

Het enige dat hem te binnen schoot was de avond dat hij de Kerstman ontmaskerde als vader met een opgeplakte baard en een kussen voor de buik.

Boter halen, Harry Bouts,

Jean Gandois: patronaat kan niet opnieuw Kerstman spelen.

De Standaard,

met adjectief ervoor


  • de enige echte Kerstman
  • de goedgemutste Kerstman
  • zieke Kerstmannen

Aankomend weekend krijgt het centrum van sfeervol Roden bezoek van niemand minder dan: de enige echte Kerstman en zijn gevolg.

https://dekrantnieuws.nl/met-de-kerstman-op-de-foto-wie-wil-dat-nou-niet/,

De goedgemutste Kerstman die op de rendierslee door het luchtruim suist, heeft verdacht veel weg van Thor op z'n bokkenwagen...

http://pfinederland.cjb.net/

Onze drie kleine kinderen profiteerden van de loomheid die als een sluier over de kersttijd hangt, om langer dan anders TV te kijken: Samson, Tik Tak en een kinderfilm. Anderhalf uur lang konden ze genieten van spannende verhalen over zieke Kerstmannen en gestolen kerstbomen.

http://www.smslgv.be/tijdschrift/jaargangen/2000/nr1/welke_gemeenschap_zal_welk_geloof_dragen(1).html

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord


  • de oprukkende Kerstman

Wij zagen echter dat de laatste jaren de Nederlandse traditie het moest afleggen tegen de oprukkende Kerstman; daarnaast vinden wij dat een aantal hulpsinterklazen een erg commercieel en onprofessioneel gedrag vertoont.

http://clubnet.zeelandnet.nl/wkvzuid/Sinterklaas/istart.html

in voorzetselgroep


  • de komst van de Kerstman
  • de opmars van de Kerstman

Door de komst van de Kerstman wordt het onduidelijk of de kerstcadeautjes van het kindje Jezus komen, zoals de traditie wil, of van de Kerstman.

NRC,

In het midden van de jaren negentig dreigde de sint van het tapijt te worden geveegd door de Kerstman. Het leidde tot diverse acties, vanuit de bevolking gevoerd, om de opmars van de Kerstman te stuiten.

Nieuwsblad van het Noorden,

met ander, nevengeschikt substantief


  • Sinterklaas en Kerstman
  • Sinterklaas en de Kerstman
  • Sinterklaas, de Kerstman en Sint-Maarten

Van de concurrentiestrijd tussen Sinterklaas en Kerstman moet Van Eijck niet al te veel weten. Weliswaar neemt de gewoonte om elkaar met Kerstmis cadeaus te geven ook in Nederland steeds vastere vormen aan, maar dat beperkt zich volgens hem toch vooral tot 'volwassen cadeaus', zoals spelletjes. Maar Sinterklaas is het kinderfeest en dat zal ook zo blijven.

De Standaard,

Er wordt even veel aan sintpromotie gedaan als andere jaren, verzekerde men ons. "Maar we merken dat het koopgedrag verschuift: het onderscheid tussen Sinterklaas en de Kerstman vervaagt."

De Standaard,

Enige tijd geleden heeft een van uw redacteurs met Sinterklaas, de Kerstman en Sint-Maarten getelefoneerd. [...]. Sinterklaas en de Kerstman waren erg bot tegenover uw redacteur. Sint-Maarten beweerde dat hij als kleine middenstander niet op kon tegen multinationals als Sinterklaas en de Kerstman.

NRC,

voorafgegaan door als


  • als Kerstman verkleed

De begeleiding kan op verzoek als clown, cowboy, Mr. Amerika, Zwarte Piet of bijvoorbeeld als Kerstman verkleed komen.

http://www.Ceeshorst.nl/nl/home.htm

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


B - Als soortnaam

kerstman 1.0

(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)

iemand die de rol van Kerstman speelt
De grens tussen Kerstman als eigennaam en kerstman als soortnaam is niet altijd even scherp te trekken. In een zin als 'De kinderen gaan met de kerstman op de foto' kun je de kerstman interpreteren als de folkloristische figuur, maar ook als de persoon die de Kerstman speelt.

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een kerstman…

is een persoon

  • [Uiterlijk] draagt meestal een valse witte baard, een rood-witte muts en een rood-wit pak, een brede gesp en grote laarzen
  • [Functie] dient tot vermaak en verhoging van de kerstsfeer
  • [Plaats] is in de kerstperiode vaak te vinden op scholen en in winkelcentra
  • [Tijd] is actief in de kerstperiode
  • [Geslacht] is meestal een man, maar kan ook een vrouw zijn
  • [Activiteit of handeling] speelt betaald of onbetaald de rol van Kerstman

Algemene voorbeelden


Bij een kerstman denk je waarschijnlijk aan een buikige man op leeftijd, met een grote witte baard en rood-witkostuum. Maar in het Nieuw-Zeelandse Nelson besloot het bestuur een multiculturele intocht te organiseren, met een Maori-kerstman gehuld in een rode verencape. Het startschot van een felle discussie over racisme.

https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/4522066/nieuw-zeeland-geen-pieten-maar-kerstmandiscussie-dit-verpest-het-kinderfeest,

Vóór de betere winkels van 5th Avenue bellen kerstmannen schuldgevoelens en geld bij elkaar van het shoppend publiek.

De Standaard,

Eind november werd hij, verkleed als Santa Claus, vanop een schouw in een shoppingcenter met een kraan naar beneden gelaten om de kinderen en hun ouders te animeren. De kerstman maakte een val van zes meter waaraan hij een gebroken enkel en pols overhield.

De Standaard,

Er was ook een kerstman, hij had althans een muts op en een baard aan.

Overspel, Mensje van Keulen,

Combinatiemogelijkheden


als object bij een werkwoord


  • een kerstman inhuren
  • een kerstman ontslaan
  • een kerstman verhuren

In zo'n hotel zijn ze natuurlijk ook niet gek. Overal werd je aan de tijd van het jaar herinnerd: in de lobby stond een kanjer van een kerstboom en als muzak kwam het hele kerstrepertoire voorbij. Ze hadden zelfs een kerstman ingehuurd die de hele dag rondliep en aardigheidjes uitdeelde.

https://www.telegraaf.nl/lifestyle/1300170/kerstmis-in-de-zon-fiasco?utm_source=google&utm_medium=organic,

Kerstman ontslagen omdat hij 'ho, ho, ho' zong. De kerstman in het Australische Cairns moet zijn pak aan de wilgen hangen omdat hij zijn typische 'ho, ho, ho' uitstootte. Ongepast voor vrouwen, vond zijn werkgever, want 'ho' betekent in het plat Amerikaans hetzelfde als 'whore' (hoer). [...]. Westaff, een bedrijf dat kerstmannen verhuurt, wast intussen zijn handen in onschuld.

https://www.demorgen.be/nieuws/kerstman-ontslagen-omdat-hij-ho-ho-ho-zong~b6919369/

met adjectief ervoor


  • de Finse kerstman
  • een leuke kerstman
  • een traditionele kerstman
  • de, een zwarte kerstman

Finlands Vadertje Kerst wordt weer door zijn broeders in de wereld aanvaard. "Zij schenken hem vergiffenis omdat hij berouw toont", verklaarde de organisator van de "top van kerstmannen" die van 22 tot 28 juli in Denemarken plaatsheeft. De organisator zei voorts: "Wij waren vorig jaar woest. De Finse kerstman weigerde te komen, omdat hij, godbetere, vond dat hij de enige echte in de wereld is. Hij lijkt nu tot inkeer gekomen."

De Standaard,

Een leuke kerstman brengt tal van kinderverrassingen.

De Standaard,

In het Nieuw-Zeelandse Nelson besloot het bestuur een multiculturele intocht te organiseren, met een Maori-kerstman gehuld in een rode verencape. Het startschot van een felle discussie over racisme. [...]. De organisatoren van het evenement hebben [...] voor volgend jaar een traditionele kerstman beloofd.

https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/4522066/nieuw-zeeland-geen-pieten-maar-kerstmandiscussie-dit-verpest-het-kinderfeest,

Toen het grootste winkelcentrum in de VS [...] deze maand een zwarte kerstman in dienst nam, volgde een golf van protest en racistische reacties. Maar de zwarte kerstman werd al begin vorige eeuw in de VS gesignaleerd. Een nieuwsbericht uit 1901 repte al over een zwarte Santa Claus in New Jersey, meldt de BBC.

https://www.trouw.nl/nieuws/zwarte-kerstman-was-er-in-1901-al~bfdd31d0/,

in voorzetselgroep


  • de top van kerstmannen

Finlands Vadertje Kerst wordt weer door zijn broeders in de wereld aanvaard. "Zij schenken hem vergiffenis omdat hij berouw toont", verklaarde de organisator van de "top van kerstmannen" die van 22 tot 28 juli in Denemarken plaatsheeft. De organisator zei voorts: "Wij waren vorig jaar woest. De Finse kerstman weigerde te komen, omdat hij, godbetere, vond dat hij de enige echte in de wereld is. Hij lijkt nu tot inkeer gekomen."

De Standaard,

Woordfamilie


Als deel van een afleiding


Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen


Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen


kerstman 2.0

(cultuur en samenleving; feesten, herdenkingen en evenementen)

voorstelling van de Kerstman, bijvoorbeeld in de vorm van een pop of een tekening

Betekenisbetrekking


metonymie
Betrokken betekenissen A1.0 : B2.0

Semagram (extra betekenisinformatie)


Een kerstman…

is een afbeelding; is een weergave

  • [Dimensie] kan tweedimensionaal zijn (bv. in het geval van een tekening of illustratie) of driedimensionaal (bv. in het geval van een pop of beeldje)
  • [Functie] dient doorgaans als kerstsfeer verhogende versiering
  • [Activiteit of handeling] stelt de Kerstman voor

    Algemene voorbeelden


    Dit jaar hebben we lampjes aan de dakgoot gehangen en er een kerstman aan toegevoegd.

    De Limburger,

    Combinatiemogelijkheden


    met adjectief ervoor


    • azuurblauwe kerstmannen
    • gipsen kerstmannen
    • levensgrote kerstmannen
    • zilveren kerstmannen
    • een bronzen kerstman
    • een zes meter hoge kerstman

    Ik kwam van mijn werk en reed langs Brussel-Noord, de Emile Jacqmainlaan, ooit een bruisende journalistenbuurt. [...]. Er hingen honderd azuurblauwe kerstmannen tegen de Belgacom-building als alpinisten. Overal affiches 'Verboden te plakken'.

    Acacialaan, Koen Peeters,

    Ik herinner mij twee gipsen kerstmannen onder de kerstboom, en engelenhaar natuurlijk, en een bazuintje en groen crêpepapier en een grote rode kerstklok die je open kon vouwen en de doos met de eerste elektrische kerstlichtjes.

    De man op de Middenweg, Koos van Zomeren,

    We zagen levensgrote zilveren kerstmannen, naast zakken kunstmest en ameublementen met Mondriaan-design; wurgende tuinoverbodigheid naast zelfvoortbewegende menselijke vleeswoeker.

    Het leukste jaar uit de geschiedenis van de mensheid, Ronald Giphart,

    Eerder was het een beeld van Hitler dat Rotterdam op zijn kop zette, nu is het een bronzen kerstman met seksattribuut die de gemoederen danig verhit. Het college van B en W wil het al aangekochte beeld 'Santa Claus' van de Amerikaanse beeldhouwer Paul McCarthy in de binnenstad plaatsen, maar een meerderheid van de gemeenteraad is er fel tegen. 'Santa Claus' is een zes meter hoge kerstman met in zijn ene hand een bel en in de andere een reusachtige 'buttplug'.

    Haagsche Courant,

    met adjectivisch voltooid deelwoord


    • verlichte kerstmannen

    Ook alle verlichte kerstmannen, rendieren, engelen en kerstbomen op zijn dak mogen niet langer stralen.

    De Telegraaf,

    met voorzetselgroep


    Voorzetsel: aan

    • kerstmannen aan de gevel

    De kerst in Limburg veramerikaniseert. Uitbundige buitenverlichting, knipperende rendieren en kerstmannen aan de gevel en de hit van dit jaar: de lichtslang. Allemaal overgewaaid uit de States. Kerstversiering als teken van welvaart.

    De Limburger,

    in voorzetselgroep


    • een kaart met een kerstman erop

    'Mensen hebben gezelligheid nodig om gelukkig te zijn', zegt Lara (10). Zij geeft haar kaart met een kerstman erop aan mevrouw Everts.

    https://www.obsdepoolster.nl/archieven/6209,

    Woordfamilie


    Als deel van een afleiding


    Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen