hoax 1.0
(media, communicatie en telecommunicatie; ICT)
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een hoax…
is bedrog
- [Doel of bestemming] wordt meestal gepleegd om mensen voor de gek te houden, om hun aandacht ergens op te vestigen, lichte paniek te zaaien, of om te testen of het bedrog wordt opgemerkt
- [Medium] wordt vaak via de computer gepleegd, bijvoorbeeld door het versturen van e-mails die als een soort kettingbrief zijn opgesteld waarin de lezers worden aangespoord om het bericht aan zoveel mogelijk mensen door te sturen, bijvoorbeeld berichten over mogelijke computervirussen of hulpbehoevende zieke kinderen
- [Gevolg of resultaat] kan soms, meestal onbedoeld, leiden tot paniek
- [Onderscheid of tegenstelling] is, in tegenstelling tot veel andere vormen van bedrog, meestal niet bedoeld om ernstige schade aan te richten
Algemene voorbeelden
'Pas op voor een e-mail die 'Word miljonair' heet! Open dit niet. Het is een virus. Stuur dit bericht door naar je vrienden!' Zo'n flauwe grap noemen we een hoax. De grappenmaker geniet ervan om mensen op stang te jagen en ziet zijn oorspronkelijk bericht als kettingbrief de wereld rondgaan.
Eén van de meest succesvolle en doeltreffende hoaxes in Nederland was de Grote Donorshow van vrijdag 1 juni 2007 op de Nederlandse tv (BNN). Alle kenmerken van een geslaagde hoax waren aanwezig: aandacht van de internationale media en de politiek, onder andere in de vorm van Kamervragen en afkeurende opmerkingen van politici, en een scherp ethisch dilemma dat mensen aan het denken zette, zonder ze te laten twijfelen aan het waarheidsgehalte van het verhaal.
De bedenker van de hoax speelde niet alleen in op de ijdelheid van de gemiddelde mens. Hij (of zij) deed ook een beroep op het goed fatsoen. Iedereen die het 'SULFNBK.EXE-virus' op zijn pc aantrof, had de afgelopen dagen al zijn e-mailcontacten besmet. Nette mensen willen geen virussen verspreiden en zullen er alles aan doen om van een virus af te komen. En natuurlijk waarschuwen ze ook iedereen die ze onlangs gemaild hebben dat ook zij SULFNBK.EXE moeten verwijderen.
Het leek een klassiek spionageverhaal: undercover agent van de Amerikaanse douane rolt smokkelnetwerk op van high tech onderdelen, bestemd voor atoombommen in Irak. Maar de affaire die aan de vooravond van de Golfoorlog zoveel deining gaf, blijkt achteraf een hoax. Uiteindelijk blijken de professionele smokkelaars simpele amateurs te zijn en de 'krytrons', de elektronische ontstekingsmechanismen die westerse experts aan de vooravond van de Golfoorlog tot de overtuiging brachten dat Saddam Hoessein op het punt stond om een kernbom te maken, blijken niets anders te zijn dan krachtige condensatoren.
Wie zijn Fergie, Bill, Bernie en al die anderen? Geleerden uit weer een nieuw projekt van Wim Kayzer? Auteurs van boeken waaruit een soort Gerd de Ley de leukste citaten gehaald heeft? Is dit een hoax ? Dat laatste zou je bijna denken als je Duplex Planet van David Greenberger voor het eerst in handen krijgt.