A - Als zelfstandig naamwoord
volksgericht 1.0
Semagram (extra betekenisinformatie)
Een volksgericht…
is een berechtiging
- [Functie] dient om iemand of een groep personen die men van kwalijke handelingen verdenkt, te berechtigen
- [Betrokkene] wordt gedaan door een deel van een - doorgaans kleine - gemeenschap
- [Legitimiteit] is vaak in strijd met de officiële rechtsregels
Hoofdsemagram: berechtiging
Algemene voorbeelden
Wie over Staphorst praat, de gemeente met klederdracht, tradities en een orthodox geloof, komt al gauw allerlei clichés tegen. Vermeer heeft dat in deze documentaire anders willen zien. 'Natuurlijk is Staphorst streng gelovig, maar ze zijn niet wereldvreemd. Maar Staphorst komt direct in het nieuws, ook al hebben ze er niets mee te maken. Dat bleek wel toen de laatste polio-epidemie over het land kwam. De naam Staphorst werd direct genoemd, terwijl er geen enkel poliogeval te bespeuren viel. We hebben de polio en de volksgerichten wel in de documentaire gebracht, omdat het de historie van Staphorst betreft. Ik ben blij dat we het werk nu voltooid hebben, want over een jaar of tien is Staphorst niet meer zoals het nu is.'
Het gezin moest hun huis ontvluchten en elders onderduiken. Onder politiebegeleiding keerden ze terug, maar nu blijkt dit echtpaar juist de hoofdverdachten van de pedofielenbende. Naar aanleiding van dit volksgericht startte de politie een grootschalig buurtonderzoek, waarbij tientallen wijkbewoners werden gehoord.
Roddel, spot, een slechte reputatie, stigmatisering, uitstoting en verschillende vormen van geweld vormen het belangrijkste arsenaal van maatregelen dat tegen overtredingen van impliciete regels in stelling wordt gebracht. Hierbij hield - zoals ook elders in het land - het brengen van een serenade met ketelmuziek tot ver in de twintigste eeuw stand. Vanouds was dit de manier om huwelijksontrouw en het slecht behandelen van een echtgenote of van een stiefkind onder de aandacht van het grote publiek te brengen. Dat deze volksgerichten met de tijd meegingen blijkt uit het feit dat in de jaren twintig van deze eeuw in Finsterwolde stakingsbrekers met ketelmuziek naar huis begeleid werden. Als nieuwste snufje werd, naast de bekende deksels van ketels en pannen, ook het petroleumvat gebruikt om herrie te maken.
Hoogtepunt van de avond waren de fortune cookies die hij had meegenomen ter verduidelijking van zijn vragen over 'Ik omhels je met duizend armen', waarin de hoofdpersoon een voorspellend Chinees gelukskoekje krijgt met de tekst 'U wordt omhelsd door duizend armen'. Gommers vroeg me voor het publiek een koekje te openen en te kijken of er een omineuze boodschap in verscholen zat. De tekst in mijn cookie luidde, tot hilariteit van het volksgericht: 'Youth and books have the future.'
Wegens zijn bijdrage aan een 'volksgericht' in Staphorst (vorig jaar februari) is de 35-jarige R.B. uit Meppel veroordeeld tot een voorwaardelijke boete van 1.750 gulden boete. Hij moet de moeder en zoon die hij heeft mishandeld, in totaal 1.600 gulden schadevergoeding betalen.
Volksgericht. In 1970 verscheen van de hand van professor H.F.J.M. van den Eerenbeemt een studie over criminaliteit in de Meierij van 's-Hertogenbosch omstreeks 1800. Daarin werd gesteld dat baldadigheid en vandalistisch collectief handelen, zoals het ingooien van ruiten, vernielen van eigendommen en mishandelingen, kortom 'primitieve agressieve driften', niet slechts voortvloeiden uit verzet, maar tevens uit 'gebrek aan opvoeding en zedelijke vorming'.
Combinatiemogelijkheden
als subject bij een werkwoord
- plaatsvinden
De volksgerichten of charivari's waren een sanctie op deviant gedrag. Als er bijvoorbeeld sprake was van echtelijke twisten of overspel grepen de vrijgezelle jongeren uit een gemeenschap met karakteristieke rituelen in, zoals het ploegtrekken. In dat geval werd een echtgenoot die zijn vrouw slecht behandelde door buurtgenoten gedwongen zijn eigen erf om te ploegen. De vorm en inhoud waren in veel gevallen identiek en alles had een duidelijke symbolische betekenis. Een platgetreden erf was een symbool van harmonie. Nog jaren nadat het volksgericht had plaatsgevonden was de vingerwijzing voor elke passant zichtbaar.
met adjectief ervoor
- het middeleeuwse volksgericht
'Veemgericht' was tijdens de bezetting al de naam, Pieter Wijbenga gebruikte hem in zijn driedelige geschiedenis van de Friese illegaliteit, dr. L. de Jong nam hem over in zijn geschiedenis van het 'Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' en sindsdien is het 'veemgericht' gebleven - taalkundig de opvolger van het middeleeuwse volksgericht, zij het in strijd met de feitelijke rechtshistorische betekenis, zoals dr. Johanna Kossmann-Putto op 14 mei 1994 in deze krant heeft geschreven. De Friese 'veemgerichten' waren geheime, anonieme gelegenheidsinstellingen die de verzetsbeweging had ingesteld om de rechtmatigheid van liquidatiebesluiten te verzekeren.
- een publiek volksgericht
De Dutchbatters dreigen nu alsnog ten prooi te vallen aan een publiek volksgericht over hun vermeende feilen.
in voorzetselgroep
- aan een volksgericht ontsnappen
Hijzelf had vriendschap gekregen met de leider van het verzet op Zuid-Beveland, en met zijn dochter - die na de bevrijding, omdat ze een verhouding had met een Duitser, ternauwernood aan een volksgericht was ontsnapt.
met substantief ervoor
- een soort volksgericht
Volgens een van de raadslieden van Riem, mr. J. Marchal, is zijn cliënt het slachtoffer geworden van een soort volksgericht, waarvoor de voedingsbodem is gelegd door onzorgvuldige publikaties in de pers, die op haar beurt was gevoed door een onzorgvuldig opererend Openbaar Ministerie.
B - Als bijvoeglijk naamwoord
volksgericht 1.0
Algemene voorbeelden
Als Rijksnederlander was hij van huize uit eerder staats- dan volksgericht maar door zijn zielsverwantschap met de Vlaamse Beweging heeft hij naast het Europese eenheidsstreven steeds de regionale dimensie gepromoveerd; in het Europa van de Cultuurregio's van Luc Van den Brande zag hij dan ook de concrete vertaling van een reeds lang gekoesterde ambitie.
De president van Suriname heeft geen keuze wat betreft het present zijn in De Nationale Assemblée (DNA) tijdens parlementsvergaderingen. De grondwet laat daar geen twijfel over bestaan. Dat stelde DOE-fractieleider Carl Breeveld, gisteren in het parlement. Van president Desi Bouterse wil hij weten, hoe hij er bij komt dat er sprake is van een bureaucratische president, volksgerichte president en een mix van beide stijlen.
Vanzelfsprekend met Jan Peter Balkenende als de kampioen van het vrome volk in de rol van koning, maar met de vooralsnog onbeantwoorde vraag wie hem terzijde mogen staan: de avonturiers van de LPF, de sterk teruggekeerde gildenbroeders en hun gezellen van de PvdA, of de volksgerichte, maar elitaire regenten van de VVD?
Ik denk dat de SP er op termijn beter van wordt als het zich wat volksgerichter ging gedragen. Dus niet zoals bij de PvdA dat meestal doet: voor het volk, maar met het volk.
Suriname had na de telefonische staatsgreep met Kerstmis 1990 al kortstondig kennisgemaakt met het populistische beleid van Jules Wijdenbosch en zijn Nationaal Democratische Partij (NDP), waarvan ex-legerleider Desi Bouterse voorzitter is. De staatskas werd ongegeneerd als verkiezingskas ingezet. Door het 'volksgerichte beleid' was het overheidstekort in nauwelijks zes maanden verdubbeld.
Het uitoefenen van een fysische activiteit zoals wandelen is goed voor de gezondheid. Daarom wil Mont-Marche Tournai een volksgerichte club blijven die toegankelijk is voor iedereen.
Aangezien Morris voorstander was van een volksgerichte kunst, richtte hij zijn aandacht uitsluitend op de toegepaste kunsten. Het vervaardigen van dagelijkse gebruiksvoorwerpen was immers veel minder elitair dan de schilderkunst, die uitsluitend voor de rijke upper class interessant was.
Maar je hebt wel gelijk, Rotterdammers zijn leuker en meer volksgerichter, alleen de stad is niet zo. Wist je trouwens dat veel Amsterdamse volkszangers daarom veel populairder waren in Rotterdam dan in Amsterdam?